In 2019 schreven we over het probleem van honderdduizenden achtergebleven patiëntendossiers bij het faillissement van het MC Slotervaart ziekenhuis. In de kelders van het ziekenhuis bleef dit omvangrijke aantal medische dossiers met privacygevoelige informatie van patiënten achter. Opeisen van medische dossiers door patiënten als eigendom van de patiënt was niet mogelijk. Noch een arts van het ziekenhuis, noch een patiënt heeft het juridisch eigendom van een medisch dossier. De cruciale vraag wierp zich op wat er met de achtergebleven dossiers moest gebeuren. Inmiddels is dit vraagstuk veelbesproken en hebben de nodige ontwikkelingen plaatsgevonden. In deze blog praat ik u bij.
Oplossing voor medische dossiers
We schreven dat voor medische dossiers van patiënten die nog onder behandeling van een arts staan, een eenvoudige oplossing geldt. In het kader van de Wet op de geneeskundige behandelovereenkomst worden deze overgedragen aan de nieuw behandelend artsen met toestemming van de patiënt.
Voor medische dossiers van patiënten die niet meer onder behandeling van een arts staan, bleek de oplossing wat ingewikkelder. Voor dossiers geldt namelijk een bewaartermijn van 20 jaar, te rekenen vanaf het tijdstip dat de laatste wijziging heeft plaatsgevonden. Gedurende deze periode moeten patiënten hun dossiers kunnen opvragen, inzien en verzoeken tot vernietiging kunnen indienen. Waar ligt deze bewaar- en beheerplicht wanneer het ziekenhuis hier wegens faillissement niet meer aan kan voldoen?
Bewaar- en beheerplicht
Het moge duidelijk zijn dat de oplossing voor oude dossiers van het MC Slotervaart ziekenhuis, maar waarvan de bewaartermijn nog niet was afgelopen, niet eenvoudig te vinden was. Uiteindelijk verscheen op 9 maart 2020 een persbericht van de curatoren. Hierin werd aangekondigd dat het UMC Utrecht vanaf 20 april 2020 de medische dossiers beheert van patiënten die zijn behandeld in MC Slotervaart.
De Autoriteit Persoonsgegevens heeft laten weten zich in dit specifieke geval te kunnen vinden in dit voorstel en de voorgestelde maatregelen om de beheer- en bewaarplicht van de medische dossiers over te dragen aan het UMC Utrecht, zo schreef de minister van VWS. Punt van aandacht: de verwerkingsgrondslag die gepaard gaat met deze overdracht was niet duidelijk. Is toestemming van de patiënt voor deze overdracht namelijk niet (eigenlijk) nodig?
Verzamelwet gegevensbescherming
De minister kondigde aan dat met de eerstkomende wijziging van de Uitvoeringswet AVG (UAVG) de verwerkingsgrondslag wettelijk zal worden verduidelijkt. Op 20 mei 2020 is vervolgens de Verzamelwet gegevensbescherming ter consultatie gepubliceerd. Dit wetsvoorstel strekt onder andere tot een wijziging van artikel 30 lid 3 UAVG. Dat artikel geeft een aantal uitzonderingen op het verbod op de verwerking van gezondheidsgegevens.
Met de wijziging is -kortgezegd- ondervangen dat het verbod om gezondheidsgegevens te verwerken niet van toepassing is bij het bewaren van medische dossiers en het daaruit voortvloeiende beheer van die dossiers. Daarbij geldt wel de voorwaarde dat de minister van VWS het bewaren en beheren van de dossiers heeft gefaciliteerd en toestemming heeft verleend voor de overdracht. Hiermee wordt volgens de toelichting geborgd dat terughoudend omgegaan wordt met deze oplossingsrichting.
Het doel van het voorstel is het ondervangen van de situatie waarbij de minister van oordeel is dat de zorg voor het bewaren en beheren van de medische dossiers niet langer gewaarborgd kan worden en er geen andere oplossing mogelijk is. De minister kan dan een faciliterende rol spelen bij het borgen van het bewaren en beheren van de dossiers. Deze zorg wordt dan belegd bij een derde partij op wie ook het medisch beroepsgeheim rust. Denk hierbij aan een hulpverlener, instelling (zoals UMC Utrecht) of voorziening voor gezondheidszorg of maatschappelijke dienstverlening. Deze partij wordt daarmee niet verantwoordelijk voor de kwaliteit van de zorg die door de oorspronkelijke hulpverlener is geleverd, alleen voor het bewaren en beheren van de dossiers.
De medische dossiers gaan in een dergelijk geval direct over van bijvoorbeeld de curator (in geval van faillissement) of een nabestaande (in geval van overlijden) naar de hulpverlener of hulpverlenende instelling.
Laatste redmiddel
Blijkens de toelichting op het wetsvoorstel geldt het bovenstaande pas op het moment dat de betrokkene (de patiënt of zijn vertegenwoordiger) geen uitdrukkelijke toestemming heeft gegeven, omdat het vragen van de toestemming onmogelijk was of onevenredig veel inspanning vergde. Deze explicitering is nodig geacht, om aan te geven dat hier gaat om een laatste redmiddel. In principe moet geprobeerd worden om toestemming te krijgen. De Autoriteit Persoonsgegevens acht een (wettelijke) doorbreking van het medisch beroepsgeheim, wanneer toestemming niet op de gebruikelijke manier verkregen kan worden, in deze situatie in beginsel gerechtvaardigd.
En zo geschiedde bij het MC Slotervaartziekenhuis: de patiënten zijn niet om toestemming gevraagd voor de overdracht aan het UMC Utrecht. Dit onder meer wegens het grote aantal patiënten. Wel zijn zij geïnformeerd over de overdracht en is hen de mogelijkheid geboden om hiertegen bezwaar te maken.
Toekomst
De Verzamelwet gegevensbescherming, waarin de beschreven oplossing voor toekomstige situaties wettelijk is verankerd, is op 14 december 2021 voor advies neergelegd bij de Raad van State. Daarna zal het door de Tweede en Eerste Kamer moeten worden aangenomen. Vanzelfsprekend houden we u op de hoogte.
Meer lezen over dit onderwerp?
