Het Ministerie van Financiën heeft, mede namens het Ministerie van Justitie en Veiligheid, een wetsvoorstel bij de Tweede Kamer ingediend. Het gaat om het wetsvoorstel Plan van aanpak Witwassen.
Vanuit verschillende hoeken is kritiek geuit op dit initiatief en ook ik heb mijn bedenkingen bij het wetsvoorstel Plan van aanpak Witwassen. Het geeft verregaande bevoegdheden aan banken en raakt aan de privacy van burgers. In dit artikel zal ik uitleggen waarom het wetsvoorstel wordt betwist.
De uitgangspunten van het wetsvoorstel Plan van aanpak Witwassen
In het wetsvoorstel zijn een aantal uitgangspunten geformuleerd:
- Een verbod op contante betalingen voor goederen vanaf €3000.
- De mogelijkheid voor banken om de transacties van hun cliënten gezamenlijk te monitoren.
- De verplichting voor instellingen om specifieke risico’s met elkaar uit te wisselen.
Ik zoom in op de twee laatste punten die de kern vormen van het wetsvoorstel.
Gezamenlijke transactiemonitoring en gegevensuitwisseling
De ambitie van het Ministerie van Financiën en het Ministerie van Justitie en Veiligheid om witwassen effectief te bestrijden bestaat langer dan vandaag. Zo zijn banken op grond van de Wet ter voorkoming van witwassen en financieren van terrorisme (Wwft) al verplicht om de transacties van hun cliënten individueel te monitoren. Omdat criminelen hun geld vaak bij meerdere banken stallen om onder de radar te blijven, hopen banken verdachte betalingspatronen beter in kaart te brengen met gezamenlijke transactiemonitoring. Hiervoor hebben ABN AMRO, ING, Rabobank, de Volksbank en Triodos Bank samen Transactie Monitoring Nederland B.V. (TMNL) opgericht, die na de wetswijziging transacties van alle Nederlandse rekeninghouders bij elkaar brengt in een gemeenschappelijke database. Met behulp van algoritmes kunnen bankmedewerkers in die database zoeken naar ongebruikelijke patronen.
Het wetsvoorstel verplicht banken daarnaast om klantgegevens uit te wisselen en elkaar te waarschuwen als zij een klant weigeren vanwege het witwasrisico. Op deze manier willen banken voorkomen dat een afgewezen klant bij een andere instelling terecht kan om een bankrekening te openen.
Kritiek Autoriteit Persoonsgegevens en Raad van State
De Nederlandse onafhankelijke toezichthouder voor het toezicht op het verwerken van persoonsgegevens, de Autoriteit Persoonsgegevens (AP), heeft haar kritiek geuit op het wetsvoorstel in een advies aan het kabinet. De AP is van mening dat gezamenlijke transactiemonitoring een verregaande inbreuk vormt op de vertrouwelijkheid en bescherming van klantgegevens. De risico’s die het systeem met zich meebrengt staan volgens de AP daarom niet in verhouding tot het doel van het wetsvoorstel.
Ook de Raad van State, het hoogste adviesorgaan van het kabinet, gaf in een eerder advies aan dat de privacy van klanten in het geding komt. Daarnaast kan gezamenlijke transactiemonitoring en gegevensuitwisseling leiden tot discriminatie en uitsluiting.
Meer bescherming voor persoonsgegevens
Het wetsvoorstel Plan van aanpak Witwassen is controversieel en ook ik heb mijn bedenkingen bij gezamenlijke transactiemonitoring en gegevensuitwisseling door banken. Het zou niet de eerste keer zijn dat algoritmes mensen stigmatiseren. (Kent u de SyRi-uitspraak nog? Om over de Toeslagenaffaire maar te zwijgen). De vraag is of banken hun besluitvorming enkel zullen baseren op de uitkomst van een computer, zonder menselijke tussenkomst. Het is namelijk niet ondenkbaar dat mensen door het systeem ten onrechte worden aangemerkt als een risicogeval, met alle gevolgen van dien. Eenmaal bestempeld als fraudeur, is het praktisch onmogelijk om met dit label nog een bankrekening te openen in Nederland. Er zullen daarom meer passende waarborgen moeten worden getroffen om de inbreuk op de rechten en vrijheden van burgers te beperken. Verder ben ik benieuwd naar alternatieven voor gezamenlijke transactiemonitoring door banken. De Ministeries hebben zich niet uitgelaten over verdere mogelijkheden.
Naar verwachting zal de behandeling van het wetsvoorstel begin december plaatsvinden. Wij houden u op de hoogte van de ontwikkelingen.
Meer weten over privacy? Lees verder:
