We hebben vrijdag 15 november in het Spoorwegmuseum een paar handenvol sprekers voorbij zien komen; een mooie staalkaart van juridische onderwerpen. Niemand heeft álle sessies kunnen bijwonen, daarom heb ik dat zelf maar gedaan. Graag wil ik nu deze dag samenvatten door uit een aantal sessies een citaat te presenteren. Bent u spreker en zit u er zelf niet bij: lig er niet van wakker, het komt niet door u, het komt doordat ik ook maar een mens ben.
De dag begon met Arnoud zelf, die vaststelde dat de technologie constant evolueert en dat dat alleen maar meer juridische vragen oplevert. Op dat moment hadden we net zo goed de dag kunnen afsluiten: beter nieuws is amper denkbaar. Onbeperkt werk in de toekomst voor alle aanwezigen!
Vanuit een andere invalshoek werd dit bevestigd door ondernemer Merien ten Houten, actief in zelfrijdende voertuigen. Innoveren, dat geeft maar last met verouderde regels. Hij vindt het maar het beste om dan de regels in kwestie te negeren – een strategie die zeker óók goed is voor de juridische werkgelegenheid.
Tegelijkertijd, in een andere zaal, wist Gerrit Jan Zwenne nog een voorbeeld van technologie die de wet achterhaalt. De grondwet kent een briefgeheim, maar dat is helaas technologieafhankelijk geformuleerd: het gaat over papier dat in enveloppen wordt gestopt. In aanbouw is as we speak een ‘recht op vertrouwelijke communicatie’ maar niemand weet nog hoe dat eruit gaat zien. En wees eerlijk, als de technologie volkomen vertrouwelijke communicatie mogelijk maakt dankzij encryptie, laat het dan maar aan politici over om te sleutelen aan begrippen als ‘vertrouwelijk’ en ‘communicatie’ en zelfs wat een ‘recht’ is dat je daarop zou hebben, om die vertrouwelijkheid iets minder staatsgevaarlijk te maken.
Hollen we zo altijd achter de technologie aan? Nee hoor, wist Rejo Zenger van Bits of Freedom: ‘De technologie stuurt ons.’ Het komt misschien op hetzelfde neer maar het voelt beter: alsof je voor de technologie uitloopt in plaats van erachteraan. In zijn voordracht putte hij uit het werk van mediafilosoof Marshall McLuhan, waarmee hij tussen de bedrijven door aantoonde dat de filosofie al 50 jaar niet evolueert. Dat de technologie ons stuurt is wel licht verontrustend. Want als je wordt gestuurd door iets wat constant evolueert, weet je maar nooit welke kant je opgaat.
Neem Ronald van den Hoff, die zijn toehoorders vertelde dat er bedrijven zijn die robots menselijke gezichten willen geven en nu alvast begonnen zijn de rechten te kopen op gezichten van bestaande mensen. Leuk als je geld nodig hebt. Ook wel merkwaardig, omdat kunstmatige intelligentie tegenwoordig in staat is om uit het niets volkomen geloofwaardige gezichten te creëren – gezichten die nooit bestaan hebben maar waar mensen niets vreemds aan zien.
Gaan we AI belangrijke (juridische) beslissingen laten nemen, vroeg Natali Helberger zich af. Ze liet de zaal daarover stemmen en dit gezelschap van voornamelijk juristen was in grote meerderheid tegen. Waarop Helberger het publiek fijntjes in verlegenheid bracht: economen vonden het namelijk in grote meerderheid prima om gewichtige zaken aan AI over te laten. En zelfs een representatieve groep uit het algemene publiek was hierin vooruitstrevender dan juristen: ook hier zei een meerderheid ‘ja’ op de vraag of de technologie zelf het stuur mocht vasthouden.
Intussen begon in de ‘Wachtruimte 3e klasse’ een simulatie waarbij de beslissingen toch echt door mensen moesten worden genomen. Enkele deelnemers uit het publiek mochten rollen spelen als bestuurders van een bedrijf dat te maken krijgt met een datalek. Ze moesten live en hardop overleggen hoe ze de crisis het hoofd moesten bieden. Op een dashboard boven hun hoofden zwiepten metertjes heen en weer die aangaven over hoeveel geld, reputatie, developers en andere waarden het bedrijf (nog) beschikte. Een goed voorbereid geheel dat liet zien hoe in zo’n geval alles (recht, klanten, investeerders, personeel, inkomsten, technologie …) met alles samenhangt. Met een glansrol van Arnoud als Amerikaanse investeerder.
Tegen het sluiten van de markt was er nog een veronrustend verhaal van Michiel Steltman over de manier waarop internetbedrijven voor het karretje van politie en justitie worden gespannen, bijvoorbeeld als het gaat om haatzaaien of schendingen van auteursrecht (uploadfilter). Ze worden stapje voor stapje politie, OM, rechter en deurwaarder tegelijk. Steltman hield zijn publiek een driehoek voor van taken die het internet kan vervullen: Economie (winst maken) – vrijheid (van miningsuiting) – veiligheid. Normaal gesproken kun je daar maar twee van veiligstellen: wil je volledige vrijheid én veiligheid, dan wordt winst maken echt een probleem, bijvoorbeeld. Wil je winsgevende bedrijven en vrijheid, dan lijdt de veiligheid daaronder.
Dan is nu, aan het slot, het moment om Michel van Eeten, de tweede keynotespreker, van stal te halen. Hij liet namelijk zien dat er buiten het juridische bereik heel wat manieren zijn om bedrijven tot veilig gedrag te brengen. Bijvoorbeeld ‘peer pressure’, reputatie, sociale normen en certificatie. Voor zover recht een rol speelt is dat veelal het goede oude aansprakelijkheidsrecht. Een aangenaam ouderwets geluid op een congresdag vol grensverleggende verhalen.
Deze blog is geschreven door dagvoorzitter Herbert Blankesteijn.
