De enorme groei van AI-systemen om tekst, beeld of andere kunst mee te maken heeft de vraag wie auteursrechthebbende daarop is, sterk in de belangstelling gebracht. Recente uitspraken uit de VS laten zien welke trend de juridisch wereld hierin volgt.
Intellectuele creatie
Hulpmiddelen zijn natuurlijk van alle tijden, van checklists over wat er in een succesvolle blogpost moet tot sjablonen voor een contract of spelling- en grammaticacheckers. Maar met de huidige tooling gebaseerd op generatieve AI ga je wel een stap verder. De juridische vraag blijft echter: waar komt de intellectuele prestatie, de creativiteit vandaan? Je zou kunnen zeggen: bij de mens die het proces in gang zet, de prompt engineer zoals dat soms heet. Alle resultaten zijn het gevolg van die prompt, dus de prompt is de creatieve inbreng en de resultaten zijn een rechttoe rechtaan invulling daarvan.
Gebruik van AI tools
Met die redenering probeerde artiest Kris Kashtanova begin dit jaar diens werk vast te leggen bij het US Copyright Office. Een handeling die op zich niet nodig is: auteursrecht heb je zodra je het werk maakt. Maar in de VS levert registratie je diverse voordelen op, zoals het direct kunnen procederen en het eisen van statutory damages (duizenden dollars per inbreukmakende kopie). Formeel is dit een registratie; de USCO onderzoekt niet of je werk wel echt creatief is.
Bij het onderzoek naar de formaliteiten concludeerde deze overheidsinstantie dat Kashtanova geen recht heeft op auteursrechten: de gebruikte prompt bij Midjourney is helemaal niet het startpunt van een rechtstreeks en lineair proces. Het initieert wel een en ander, maar het systeem van Midjourney genereert meerdere afbeeldingen met hooguit enige invloed van de prompt. Daarmee is er dus wel degelijk creatieve inbreng vanuit het systeem Midjourney aan te wijzen, zodat Kashtanova niet de enige maker kan zijn. Maar wie is dan de co-auteur, het bedrijf Midjourney Inc. of misschien wel de tool zelf?
Geen auteursrecht voor machines
Een uitspraak medio augustus van de rechtbank uit Washington DC trekt deze lijn door. In deze zaak had IT-specialist Stephen Thaler een AI ontworpen die "the Creativity Machine" heet. De uitvoer van deze machine betreft zowel uitvindingen waar Thaler dan octrooi op aanvraagt, als creatieve werken waar Thaler auteursrecht op claimt. Maar let wel: hij beschouwt de machine als maker, en dient de aanvragen dan ook zodanig in. In een klein dozijn procedures wezen diverse octrooiverlenende instanties de octrooiaanvragen van Thaler af, omdat alleen mensen kunnen uitvinden.
Diezelfde redenering volgt de rechtbank in DC nu tegen het auteursrecht op een werk van visuele kunst (embedden) dat uit de Creativity Machine komt. De Copyright Office wees dit af met de stelling dat alleen door mensen gemaakte kunst voor auteursrecht in aanmerking komt. De rechtbank noemt dit "a consistent understanding that human creativity is the sine qua non at the core of copyrightability, even as that human creativity is channeled through new tools or into new media." Dus hoewel kunstenaars steeds nieuwe media en tools hebben leren gebruiken, is en blijft de kern de menselijke creativiteit.
De rechtbank ziet dat er behoefte kan zijn aan auteursrecht op AI kunst, maar de huidige wetgeving (zowel in de VS als bij ons) laat dit simpelweg niet toe. Tijd voor een wetswijziging?
