De een vindt het een zegen, de ander een vloek: je kunt van sociale media vinden wat je wilt. Maar uiteindelijk ben je vrij om die media al dan niet te gebruiken. Of het nou is om je grondrecht op vrijheid van meningsuiting uit te oefenen, of om te laten zien dat je puppy écht heel schattig is. In China gaan ze een stapje verder. Daar wordt namelijk een universele credit score ontwikkeld. Niet alleen je financiële kredietwaardigheid wordt bijgehouden, maar ook je ‘sociale krediet’. Zeg je iets negatiefs over de overheid of koop je een videogame? Punten eraf. Koop je babykleren of een vaatwasser? Punten erbij. Met die punten verdien je privileges. Saillant detail: het gedrag van je vrienden heeft ook gevolgen voor jouw score.
Op dit moment is het nog een ‘pilot’ van Alibaba en Tencent (dé Chinese IT-giganten, die alle sociale media in China in handen hebben). Zij beschikken kort gezegd over alle beschikbare data over de levens van Chinezen. Meedoen aan het scoringssysteem is nu nog optioneel. De Chinese overheid kondigde echter aan dat dit (of een gelijkwaardig) systeem in 2020 verplicht wordt voor al haar burgers.
Het systeem kent de deelnemers een score toe die tussen 350 en 950 punten ligt. De score wordt gelinkt aan hun identiteitskaart en wordt gebaseerd op de data die Alibaba en Tencent in handen hebben. Dat zijn gegevens over aankopen, sociale connecties, activiteiten, meningsuitingen, noem het maar op.
Aan de score zijn privileges verbonden. Bij 650 punten bijvoorbeeld, hoef je geen borg te betalen als je een auto huurt. Bij 700 punten verdien je een fast track voor een reisvergunning naar Singapore. Altijd al eens in Europa willen kijken? Met 750 punten krijg je een visum. Naast privileges, kan de score ook leiden tot sancties. Een lage score kan leiden tot verminderde toegang tot internet, of uitsluiting van publieke functies. Het systeem zorgt er dus niet alleen voor dat burgers transparant zijn voor de overheid. Het is tegelijkertijd het ultieme middel om op grote schaal het gedrag van burgers te sturen.
Chinese burgers worden niet alleen transparant voor de overheid, maar ook voor elkaar. Iedereen kan elkaars score online inzien. Dat geeft handvatten voor uitgebreide sociale controle. Zoals eerder opgemerkt wordt je score niet alleen bepaald door wat je zelf doet, maar ook door wat je vrienden doen. Heb je vrienden met een afwijkende mening, dan zal je moeten kiezen tussen je vriendschap of je reis naar Europa. Of je probeert je vrienden ertoe te bewegen geen afwijkende mening meer te hebben. Je dissidente vrienden verpesten immers je score.
Voor ons Westerlingen klinkt dat (op zijn minst) behoorlijk creepy, maar in China lijkt het aan te slaan. Inmiddels hebben al zo’n 100.000 Chinezen hun score online gezet op Weibo (de Chinese variant op Twitter). Mensen scheppen op over hun aantal punten; de score wordt een soort ‘burgerstatus’.
