De Rechtbank Amsterdam heeft afgelopen maandag (9 maart) een interessante uitspraak gedaan, met mogelijk grote gevolgen voor het verdienmodel van Airbnb in Nederland. Kort gezegd komt het erop neer dat Airbnb geen bemiddelingskosten bij consumenten in rekening mag brengen, ook niet voor boekingen van vóór de datum van deze uitspraak. In deze signaleringsblog wordt ingegaan op de aanleiding en de gevolgen van deze uitspraak voor Airbnb en andere platformdiensten.
Werkwijze van Airbnb
Via het platform van Airbnb kunnen particulieren en zakelijke partijen vakantieverblijven ten verhuur aanbieden. Airbnb faciliteert hierbij het een en ander, waaronder een mooie zoekfunctionaliteit, het contracteringsproces en de betalingen over-en-weer.
Voor deze diensten rekent Airbnb een service fee, aan zowel de huurder als verhuurder. Als de verhuurder een bepaalde prijs instelt, verhoogt Airbnb deze richting de huurder met een service fee. Waarschijnlijk ter bescherming van haar verdienmodel, kunnen gebruikers niet buiten het platform om met elkaar in contact treden. Dat kan pas nadat de huurovereenkomst is gesloten.
De service fee die Airbnb rekent was voor de particulier in deze zaak aanleiding om de procedure te starten. Deze is namelijk van mening dat Airbnb als tussenpersoon bemiddelt ten aanzien van huurovereenkomsten. Als dat zo is, dan mag Airbnb op basis van Nederlands recht (art. 7:417 en 7:425 BW), geen loon in rekening brengen bij particuliere huurders. De discussie spitst zich vervolgens toe op de vraag welk recht van toepassing is en of Airbnb wel of niet als bemiddelaar optreedt.
Welk recht is van toepassing
Airbnb stelt zich initieel op het standpunt dat uitsluitend Iers recht van toepassing is, onder verwijzing naar haar eigen voorwaarden. Hierdoor zou de Nederlandse verbodsregel buiten beschouwing gelaten moet worden.
De rechter gaat snel voorbij aan dit standpunt. In de voorwaarden heeft Airbnb namelijk zelf uitdrukkelijk bepaald dat de keuze voor Iers recht geen afbreuk doet aan buitenlands dwingend recht zodra dat recht meer bescherming biedt aan de consument. Hierdoor is de Nederlandse verbodsregel dus direct van toepassing. Uit Europees recht vloeit dit overigens ook voort, dus heeft de afspraak in die zin weinig toegevoegde waarde. Desondanks loopt Airbnb met de eigen algemene voorwaarden wel onnodig risico, omdat zelfs niet-Europese consumenten daardoor ook hun eigen nationale recht aan Airbnb kunnen tegenwerpen.
Is Airbnb wel of geen bemiddelaar
Vervolgens spitst de discussie zich toe op de vraag of Airbnb wel of niet optreedt als bemiddelaar. Onder verwijzing naar een uitspraak van het Gerechtshof Amsterdam over Booking.com, waarin het Hof oordeelde dat Booking.com géén bemiddelaar is, stelt Airbnb zich op hetzelfde standpunt.
Nog los van het feit dat de uitspraak van het Hof inzake Booking.com discutabel is, verschilt de werkwijze van Airbnb aanzienlijk van Booking.com. Dit uit zich voornamelijk in het feit dat Airbnb partijen van elkaar afschermt, iets wat Booking.com niet doet. Op basis van een eerdere uitspraak van onze Hoge Raad kan je dan niet anders dan tot de conclusie komen dat er sprake is van een bemiddelingsovereenkomst. Dat zou slechts anders zijn als Airbnb (of welk ander platform dan ook) als ‘elektronisch prikbord’ functioneert. Voorwaarde is dan dat het platform het gebruikers niet onmogelijk maakt om rechtstreeks en zonder tussenkomst van het platform met elkaar in contact te treden om de overeenkomst uit te onderhandelen.
Gevolgen voor andere platforms
Voor Airbnb Nederland heeft de uitspraak aanzienlijke gevolgen. Het rekenen van bemiddelingskosten aan particuliere huurders is namelijk niet toegestaan. Eerder betaalde vergoedingen kunnen zelfs succesvol worden teruggevorderd.
Het is echter niet zo dat alle andere platforms ineens tegen hetzelfde probleem aanlopen. De Nederlandse regel is namelijk beperkt tot een verbod op het in rekening brengen van bemiddelingsvergoeding aan particulieren ten aanzien van huur of koop van onroerende zaken. Denk hierbij aan stukken grond en alles wat met die grond duurzaam is verbonden (hotels, vakantiehuizen, woningen, stacaravans). Zo vallen autoverhuurplatforms al buiten de scope.
Wat Airbnb nu gaat doen
Uiteraard is de verwachting dat Airbnb zich hier hard tegen zal verzetten. Airbnb is namelijk ook van mening dat deze Nederlandse verbodsregel in strijd is met Europees recht inzake vrij verkeer van diensten. Hoe dat in de toekomst uit zal pakken valt te bezien. Mijn verwachting is echter dat Airbnb dit in de tussentijd oplost door de kosten naar de (particuliere) verhuurder te verschuiven.
