Afgelopen november schreven we al dat het – zacht gezegd – niet zo goed gaat met persoonsgegevens binnen de Belastingdienst. De Autoriteit Persoonsgegevens (‘AP’) had toen het onderzoek naar de zwarte lijst afgerond. Inmiddels is de straf bekend: de AP legt een boete op van maar liefst €3,7 miljoen, een record in privacyland. Fun fact: de Belastingdienst blijft recordhouder, want zij ontving ook de vorige hoogste boete. In deze blog praten we je bij over het besluit.
Waarom een recordboete?
Uit het eerdere onderzoek bleek al dat de Fraude Signalering Voorziening (‘FSV’) – de zwarte lijst – zorgde voor schending van alle kernprincipes uit de AVG. Zo ontbrak er een wettelijke grondslag, was het doel vooraf niet vastgesteld, bevatte de FSV onjuiste en verouderde gegevens, en waren er geen bewaartermijnen ingesteld. Daarnaast was de beveiliging onvoldoende (autorisaties waren bijvoorbeeld veel te breed ingesteld), en werd de Functionaris Gegevensbescherming te laat betrokken. De boete van €3,7 miljoen bestaat dan ook uit meerdere boetes voor deze zes overtredingen.
De Autoriteit Persoonsgegevens neemt het de Belastingdienst zeer kwalijk dat gedurende lange tijd (zes jaar, maar eigenlijk al sinds 2001), zo’n 274.000 mensen (waaronder 2000 minderjarigen) gediscrimineerd konden worden door de Belastingdienst. Uit handleidingen bleek namelijk dat bijvoorbeeld het hebben van een Turkse, Marokkaanse of Oost-Europese nationaliteit reden was voor nader onderzoek. Ook anonieme tips konden leiden tot maatregelen. Hierdoor konden mensen bijvoorbeeld geen betalingsregeling of studiefinanciering krijgen, waardoor ze in verdere financiële problemen konden raken.
Daarnaast is meegewogen dat de Belastingdienst al vaker op de vingers is getikt: in 2018 voor slechte beveiliging, in 2020 voor het illegaal verwerken van het Burgerservicenummer in het btw-identificatienummer van zelfstandigen, en in 2021 voor discriminerende en onrechtmatige verwerking bij de toeslagenaffaire.
De Minister van Financiën, die eindverantwoordelijk is voor de Belastingdienst, heeft de feiten en bevindingen uit het onderzoeksrapport niet weersproken. Het is nog niet bekend of de Minister bezwaar gaat maken tegen de boete. De FSV is overigens stopgezet in februari 2020. Toen zijn ook de eerste gegevens verwijderd.
Waar gaat het geld naartoe?
De Belastingdienst schat dat tussen de 5.000 en 15.000 mensen (financieel) nadeel hebben ondervonden van de FSV. De boetegelden gaan echter niet naar deze personen. Het CJIB int de boete, waarna het geld in de schatkist vloeit. Het geld blijft dus binnen de overheid: schiet de burger hier dus echt wat mee op of is het een vestzak-broekzak verhaal?
Wat kan de Belastingdienst hiervan leren?
Betrokkenen worden inmiddels geïnformeerd over het feit dat zij in de FSV stonden, inclusief de reden daarvan. Ook worden ze gewezen op hun recht op inzage, en is een meldpunt FSV ingericht. De Belastingdienst voert onderzoek uit naar de effecten van de zwarte lijst, en is een tegemoetkomingsregeling aan het uitwerken voor burgers die ten onrechte getroffen zijn. Ook werkt de Belastingdienst aan een nieuw proces voor het behandelen van signalen. Hiervoor is inmiddels een DPIA uitgevoerd die – dit keer wel op tijd – is gedeeld met de FG en de AP. Tot slot is de Minister een wetsvoorstel aan het uitwerken waarin de grondslagen voor verwerking van persoonsgegevens door de Belastingdienst, Toeslagen en Douane worden versterkt. Leuker kan de Belastingdienst het inderdaad niet maken, meer AVG-compliant hopelijk wel.
Meer lezen over dit onderwerp? Lees verder:
