ICAM, een stichting voor collectieve schadeclaims, bereidt een zaak voor tegen het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Aanleiding is het datalek wat begin 2021 aan het licht kwam, waarbij persoonsgegevens van zeker 600 mensen gestolen werden. Net als veel vergelijkbare zaken, zoals de claim van de Consumentenbond tegen TikTok, wordt de procedure betaald door een externe financier, die van een eventuele schadevergoeding een flink deel zal ontvangen. Wat betekent deze trend van het laten financieren van AVG-claims?
No cure, no pay
Het voordeel van een extern gefinancierde zaak is, volgens claimstichtingen Take Back your Privacy (TikTok) en ICAM (VWS), dat de zaak op basis van no cure, no pay wordt gedaan. No cure, no pay betekent doorgaans dat de cliënt de advocaat niet hoeft te betalen, wanneer de uitkomst van een rechtszaak niet bevredigend is. In dit geval zit het iets anders: de advocatenkosten worden gedekt, en de financier lijkt degene te zijn die geen betaling ontvangt. Het is daardoor voor getroffen burgers kosteloos om deel te nemen aan de claim. Omdat individuele AVG-schadevergoedingen meestal geen enorme bedragen opleveren, is het belangrijk dat deelname zo laagdrempelig mogelijk is. Die deelnemers leveren straks natuurlijk wel een deel van een eventuele schadevergoeding in. De financier van de ICAM-claim zal bijvoorbeeld 22 tot 25% van het totaal toegekende bedrag ontvangen.
Stichting zonder, financier mét winstoogmerk
Op grond van de AVG is deze vorm van financiering ogenschijnlijk geen probleem. Een belangenorganisatie zonder winstoogmerk kan namens een groep betrokkenen optreden bij een claim op schadevergoeding. In beide bovengenoemde gevallen is er een stichting zonder winstoogmerk die de claim indient. Het is wel de vraag of de wetgever het zo bedoeld heeft, nu er een markt is ontstaan voor financiers die zonder twijfel wel een winstoogmerk hebben. Overigens bestaat het financieren van rechtszaken al veel langer dan de AVG: het gebeurt bijvoorbeeld ook bij contractgeschillen en kartelzaken. Ook een incassobureau dat achter een achterstallige claim aan gaat, doet aan een vorm van procesfinanciering.
Voor- en nadelen van procesfinanciering in het privacyrecht
We kunnen deze ontwikkeling enerzijds als een louter positieve zien: de mogelijkheid van financiering zorgt dat een zaak hoe dan ook van start kan, zonder dat de proces- en advocatenkosten vooraf door de deelnemers gedekt hoeven te worden. De deelnemers kunnen daardoor risicoloos instappen – behalve het inleveren van een deel van de mogelijke uitkering – en mogelijk hun recht halen. Het versterkt dus de macht van de betrokkenen om hun recht onder de AVG te halen, zeker tegenover grote, rijke bedrijven met veel juridische slagkracht. Gezien de onderbezetting bij toezichthouders, zoals de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) in Nederland, kan meer dreiging van massaclaims misschien extra afschrikwekkend werken.
Anderzijds worden ook nadelen aan de praktijk van procesfinanciering genoemd. Zo zou er een ‘claimcultuur’ ontstaan, waarbij er actief wordt gezocht naar kansrijke claims, ongeacht of er daadwerkelijk schade is berokkend. Ook de macht van de financiers kan onwenselijk groot worden, waarbij bijvoorbeeld woekertarieven worden gerekend. Zo komt er juist een te klein deel van de toegekende schade bij de mensen terecht die er eigenlijk recht op hebben.
