Privacy convenant voor Onderwijs, Gemeenten en Jeugdhulp
In de moderne digitale samenleving raakt technologie steeds meer verweven met het dagelijkse leven. Privacywetgeving probeert dit binnen de perken te stellen en is een aandachtspunt geworden voor organisaties in verschillende sectoren. Zo kan samenwerking tussen verschillende domeinen bijvoorbeeld in het belang van jongeren zijn. Op dit moment zijn er volgens het CBS meer dan 430.000 jongeren die gebruik maken van een vorm van jeugdhulp. Die jeugdhulp duurt steeds langer. Vooral wanneer jeugdhulp met onderwijs verweven raakt, is privacy van belang. Hier wordt namelijk veel gevoelige informatie over jongeren en ouders verwerkt. Om goed met deze gegevens om te gaan heeft het samenwerkingsverband Onderwijs-Gemeenten-Jeugdhulp (‘Samenwerkingsverband’) een nieuw convenant opgesteld: het 'Modelconvenant Privacy Samenwerking onderwijs-gemeenten-Jeugdhulp’ (‘het convenant'). Dit samenwerkingsverband bestaat uit gemeenten, jeugdhulporganisaties en vertegenwoordigers van besturen in het onderwijs. In deze blog bespreken we in hoeverre het convenant hulpverleners ondersteunt in het behartigen van het belang van kinderen zonder de privacy van betrokkenen uit het oog te verliezen.
Balanceren tussen privacy en samenwerking
De Algemene verordening gegevensbescherming (‘AVG’) kan uitwisseling van gegevens lastig maken. Denk bijvoorbeeld aan de situatie van Sharleyne: acht verschillende partijen hadden versnipperd informatie over de toestand van het meisje. Een volledig beeld van haar thuissituatie mistte alleen omdat deze partijen de informatie niet met elkaar deelden. Het meisje overleed uiteindelijk, terwijl informatieuitwisseling dit mogelijk had kunnen voorkomen. Het convenant beoogt handvatten te geven om uitwisseling binnen de AVG mogelijk te maken zodat schrijnende gevallen zoals dat van Sharleyne voorkomen kunnen worden. Een veilig en ononderbroken ontwikkelingsproces van jongeren staat voorop.
Het convenant biedt zelf geen grondslag voor de verwerking en uitwisseling van persoonsgegevens. Wel staan er mogelijke concrete aanknopingspunten in uit de AVG, Uitvoeringswet AVG en sectorspecifieke wetgeving. Iedere deelnemende partij is hier als verwerkingsverantwoordelijke verantwoordelijk voor.
Waarborgen convenant
Eén van de waarborgen die het convenant benadrukt is die van dataminimalisatie. Partijen moeten zo min mogelijk gegevens uitwisselen voor de samenwerking. Bijzondere persoonsgegevens, zoals medische gegevens, zijn extra gevoelig en dienen daarom extra beschermd te worden. Daarnaast staat transparantie over de uitwisseling voorop, onder andere over de grondslag ervan. De AVG-kernprincipes waarborgen zorgt voor een goede privacyrechtelijke basis en voorkomt dat partijen al te schuchter omgaan met het delen van informatie. Uiteindelijk gaat het uiteraard om het behartigen van het belang van jeugdigen.
Wetsvoorstellen Wams en Terugdringen Verzuim
Met het wetsvoorstel aanpak meervoudige problematiek (‘Wams’) en ‘Terugdringen verzuim’, wordt het mogelijk dat een school bij een vermoeden van ongeoorloofd verzuim gegevens kan delen met leerplichtambtenaren of met het Samenwerkingsverband. Met het wetsvoorstel aanpak meervoudige problematiek (‘Wams’) en ‘Terugdringen verzuim’, wordt het mogelijk dat een school bij een vermoeden van ongeoorloofd verzuim gegevens kan delen met leerplichtambtenaren of met het Samenwerkingsverband. Hiermee wordt een overkoepelend gesprek mogelijk. Daarnaast wordt het met de Wams mogelijk om een overkoepelend casusoverleg bijeen te roepen. Daarbij kunnen rollen uit het sociaal domein aansluiten (vanuit de Wet maatschappelijke ondersteuning (‘Wmo’), de Jeugdwet en de Participatiewet), maar ook rollen uit de zorg, het onderwijs of wonen.
Een mogelijke grondslag hiervoor is het algemeen belang, waarbij elke jongere een passende plek verdient gericht op ontwikkeling, gezondheid en het verhelpen van complexe problematiek. Zo heeft het schoolbestuur een wettelijke taak om een passende onderwijsplek te vinden voor de jongere. Het inschakelen van het samenwerkingsverband kan daarvoor noodzakelijk zijn.
Bijvoorbeeld bij onderwijs-zorgarrangementen (‘OZA’) kunnen gegevens ook worden uitgewisseld voor een wettelijke verplichting. Zo is de gemeente verantwoordelijk voor het uitvoeren van de jeugdgezondheidszorg (‘JGZ’) op basis van de Wet publieke gezondheid. Ook hier is uitwisseling mogelijk voor een gecoördineerde, domeinoverstijgende aanpak via een casusoverleg. Partijen met een wettelijke geheimhoudingsplicht kunnen zich bij ernstige meervoudige problematiek beroepen op een extra doorbrekingsgrond om zonder toestemming gegevens te kunnen delen ten behoeve van de gecoördineerde aanpak. Het gaat dan bijvoorbeeld om jeugdhulpverleners en BIG-geregistreerde professionals.
Privacyaanpak
De Autoriteit Persoonsgegevens (‘AP’) heeft een Data Protection Impact Assessment (‘DPIA’) verplicht gesteld in sommige gevallen. Dat is ook verplicht voor het delen van gegevens in het samenwerkingsverband waarbij gemeenten met andere partijen bijzondere of gevoelige persoonsgegevens uitwisselen. Uiteraard dient ook de interne privacytoezichthouder van de verschillende partijen, Functionaris Gegevensbescherming (‘FG’), te worden geraadpleegd. Partijen kunnen met een DPIA beoordelen of er bij de uitwisseling geen onaanvaardbare privacyrisico’s ontstaan en of de verwerking van deze persoonsgegevens noodzakelijk en proportioneel is.
Al met al zijn er verschillende wettelijke kaders en grondslagen die de uitwisseling van persoonsgegevens binnen het samenwerkingsverband reguleren. Het uiteindelijk doel is het waarborgen van de privacy van kwetsbare jongeren. Met het naleven van het convenant waarborgen samenwerkingspartners dat ze de meest kwetsbare jongeren in de samenleving beschermen. Voorlichtingsbijeenkomsten of webinars kunnen bijdragen aan verdere bewustwording.
Afsluitend
Het convenant is een goede richtlijn om de privacy van kwetsbare jongeren te waarborgen en tegelijkertijd effectieve samenwerking tussen onderwijsinstanties, gemeenten en jeugdhulp mogelijk te maken. Het doel is om hier evenwicht in te vinden en de uitwisseling van gegevens onder transparante omstandigheden te laten plaatsvinden. Transparantie over een duidelijke omschrijving van de grondslag en het doel staan voorop. Het uitvoeren van een DPIA en het betrekken van de FG’s dragen bij aan samenwerking die privacy-proof is. Inzetten op bewustwording zal ervoor zorgen dat het convenant een waardevol hulpmiddel is.
