Omdat over algemene voorwaarden niet te onderhandelen is, en veel mensen ze niet eens lezen, kan een onderneming wel heel eenzijdige bepalingen in haar algemene voorwaarden opnemen. Ter bescherming van de wederpartij biedt de wet de mogelijkheid aan consumenten en kleine bedrijven om onredelijk bezwarende voorwaarden ongeldig te laten verklaren. Als een algemene voorwaarde inderdaad onredelijk bezwarend is, kan de klant met de al eerder genoemde toverformule die voorwaarde van tafel krijgen. Dit geldt dan echter alleen die ene voorwaarde. De rest van de voorwaarden blijven gewoon overeind, tenzij de klant die natuurlijk ook aanvalt.
Verboden bij consumenten
Een voorwaarde is onredelijk bezwarend als hij té eenzijdig in het voordeel van de winkelier is. Of een voorwaarde daaraan voldoet, is in het algemeen lastig te zeggen. Dat hangt altijd van de situatie. De wederpartij mag met elk argument proberen aan te tonen dat dit het geval is.
Consumenten krijgen daarbij een steuntje in de rug: de wet bevat zogeheten grijze en zwarte lijsten. De zwarte lijst bevat voorwaarden die altijd onredelijk bezwarend zijn. Een voorbeeld is een abonnement met een looptijd van twee jaar. De grijze lijst bevat daarentegen voorwaarden die meestal (“vermoedelijk”) onredelijk bezwarend zijn, zoals een opzegtermijn van zes maanden of een onvoorwaardelijke uitsluiting van aansprakelijkheid.De bewijslast om aan te tonen dat ze wel redelijk zijn, ligt dan bij u.
Voor overeenkomsten met bedrijven gelden deze lijsten in principe niet. U mag dus met een bedrijf afspreken dat een contract twee jaar duurt en u nooit aansprakelijk bent voor schade. Soms kan een bedrijf, zeker een kleine zelfstandige of een MKB-bedrijf, toch deze lijsten gebruiken om te betogen dat iemands algemene voorwaarden toch onredelijk voor hem zijn. Juristen noemen dit wel ‘reflexwerking’. De reflexwerking varieert van geval tot geval. Zo is de reflexwerking groter in het geval van een zelfstandig ondernemer die tegenover een grote multinational en zijn algemene voorwaarden staat dan in het geval van twee tegenover elkaar staande grote multinationals. Een volledige bespreking van beide lijsten zou ons te ver voeren, hieronder wel in het kort meer over beide lijsten.
Zwarte lijst
De zwarte lijst bevat voorwaarden die te allen tijde onredelijk bezwarend zijn tegenover consumenten. Daartegen valt niets meer in te brengen. De voorwaarde die “de wederpartij geheel en onvoorwaardelijk het recht ontneemt de door de gebruiker toegezegde prestatie op te eisen”, is bijvoorbeeld onredelijk bezwarend. Een voorwaarde in uw algemene voorwaarden die ertoe strekt dat u zich kunt ontdoen van uw verplichtingen, bijvoorbeeld het leveren van een gekocht boek, is daarom ten alle tijden door de consument vernietigbaar.
Stilzwijgende verlenging van een abonnement mag op grond van deze zwarte lijst nooit met meer dan één jaar zijn. Bij telefonie en internet is dit zelfs één maand door een specifieke regeling uit de Telecommunicatiewet. Er wordt gewerkt aan een wetsvoorstel om dit ook voor andere categorieën diensten (zoals downloadwinkels) in te perken.
Ook minder voor de hand liggende voorwaarden worden in de zwarte lijst als onredelijk bezwarend aangemerkt. Zo mag u niet eenzijdig beslissen of u zich netjes aan de overeenkomst houdt, en u mag ook niet de wederpartij belemmeren door eerst te eisen dat hij bijvoorbeeld de fabriek in China aansprakelijk stelt alvorens u voor de rechter te slepen te benaderen.
Grijze lijst
De grijze lijst bevat voorwaarden die meestal als onredelijk bezwarend worden aangemerkt. ‘Meestal’ omdat het aan de gebruiker van algemene voorwaarden is om aan te tonen dat de voorwaarde niet onredelijk bezwarend is. U dient dus met een goed verhaal te komen om te voorkomen dat de voorwaarde wordt vernietigd.
Een voorbeeld van een voorwaarde die op de grijze lijst voorkomt, is de voorwaarde die de consument een opzegtermijn van meer dan drie maanden oplegt. De consument kan hiertegen bewaar maken, en dan moet u uitleggen waarom het voor u onmogelijk is om binnen drie maanden een opzegging te verwerken. Zo’n uitleg blijkt slechts zeer zelden aanvaardbaar voor de rechter.
Een ander – veel voorkomend – voorbeeld is een voorwaarde die u de mogelijkheid biedt de inhoud van de overeenkomst te veranderen. Dat mag, maar alleen als u de wederpartij het recht geeft in dat geval de overeenkomst op te zeggen. Als u de consument dat recht onthoudt, moet u daar een zeer goede reden voor hebben. Zo’n reden zou kunnen zijn dat er zich onvoorziene omstandigheden kunnen voordoen die u dwingen de overeenkomst aan te passen.
Ook uitsluiting of beperking van uw aansprakelijkheid staat genoemd op deze grijze lijst. U moet dus aan een consument kunnen uitleggen waarom het toch echt redelijk is dat u voor niet meer dan bv. het factuurbedrag aansprakelijk bent tegenover hem. Lukt u dat niet, dan kan hij u gewoon voor het volledige schadebedrag aansprakelijk stellen.
Laat ICTRecht uw algemene voorwaarden opstellen.
