Een familieruzie die leidt tot een kort geding. Onderwerp van de zaak was een trotse oma die foto’s van haar kleinkinderen op social media had gepubliceerd. De dochter pikte dit niet en startte een kort geding. De rechter oordeelde dat oma de foto’s van social media moest verwijderen.
Wat is er gebeurd?
Oma heeft meerdere foto’s van haar kleinkinderen op Facebook gepubliceerd, maar hier heeft haar dochter (moeder van de kinderen) nooit toestemming voor gegeven. Dochter heeft oma zelfs via de politie meerdere malen verzocht om de foto’s van Facebook te verwijderen. Uiteindelijk verwijderde oma de foto’s, maar één foto liet zij staan vanwege de bijzondere band met haar kleinkind. Daarnaast staat er nog een foto op Pinterest, maar oma gebruikt dat al jaren niet meer.
Wat is de juridische grondslag?
De Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) is bedoeld om onze persoonsgegevens te beschermen. We hebben immers “recht op privacy”. De AVG is echter niet van toepassing wanneer persoonsgegevens worden verwerkt voor huishoudelijk gebruik. Heb je een verjaardagskalender en houd je daarin bij wie wanneer jarig is, dan is dat prima. Maar met een social media account ligt dat toch wat anders, zo bleek uit het vonnis:
- Het is niet zeker of oma haar Facebook-account zo heeft ingesteld dat alleen haar vrienden de foto’s kunnen zien, of dat onbekenden ook mee kunnen kijken.
- Foto’s zijn wellicht te vinden via een zoekmachine zoals Google.
- Zodra foto’s op social media staan, kunnen deze natuurlijk verspreid of opgeslagen worden door anderen.
De rechter oordeelde dat niet is gebleken dat sprake is van een zuiver huishoudelijk gebruik met als gevolg dat de AVG en de Uitvoeringswet van toepassing zijn.
Toestemming wettelijk vertegenwoordiger
In artikel 5 van de Uitvoeringswet Algemene verordening gegevensbescherming (UAVG) is bepaald dat toestemming van de wettelijke vertegenwoordiger(s) vereist is wanneer een kind nog geen 16 jaar is. Maar toestemming is niet de enige grondslag op basis waarvan persoonsgegevens verwerkt mogen worden (bijvoorbeeld foto’s op social media plaatsen). Denk bijvoorbeeld aan het gerechtvaardigd belang. Wanneer je als school aan anderen wil laten zien hoe de sfeer is en daarbij een foto van een schoolplein vol spelende kinderen op de website plaatst, dan hoef je daarvoor niet de toestemming van elke ouder te vragen. Dan kan de school zich baseren op de grondslag gerechtvaardigd belang, en ja, dan is wel een belangenafweging nodig. Dus het klopt niet dat er altijd toestemming nodig is voor het plaatsen van foto’s van kinderen onder de 16 jaar, gerechtvaardigd belang is in sommige gevallen ook mogelijk.
Terug naar het kort geding: nu oma geen toestemming had verkregen om de foto’s op social media te plaatsen, oordeelde de rechter dat oma de foto’s moet verwijderen en ook geen foto’s meer mag publiceren van haar kleinkinderen die jonger zijn dan 16 jaar. Houdt oma zich hier niet aan, dan zal ze een dwangsom moeten betalen.
Wat kunnen we leren van deze rechtszaak?
Ondanks dat in overweging 18 van de AVG staat dat sociaal netwerken en de daarbij behorende online activiteiten in deze context (ik denk dan bijvoorbeeld aan Facebook en Instagram) tot huishoudelijk gebruik kunnen behoren, moeten we hier toch een beetje voorzichtig mee zijn. Ik begrijp de redenering van de rechter wel, want zodra je foto’s op social media plaatst heb je daar helemaal geen controle meer over en weet je niet waar ze belanden. Van puur huishoudelijk gebruik is dan geen sprake meer. Anderen kunnen immers doen en laten wat ze willen met wat jij op social media plaatst (los van auteursrechtelijke kwesties en of we het wel normaal vinden om zomaar content van anderen te delen). Maar gaat de rechter hier niet voorbij aan wat erin overweging 18 staat? Daarin staat immers vrij duidelijk dat sociaal netwerken en de daarbij behorende online activiteiten kunnen vallen onder huishoudelijk gebruik.
