Mag een reclamezuil op het station mensen filmen?

Wie dagelijks met de trein van of naar Amsterdam Centraal reist, is het wellicht opgevallen: de reclamezuilen waarin een camera is opgenomen. Veel passanten waren hierdoor bezorgd om hun privacy, getuige de stickers die er over de camera’s werden geplakt. De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) heeft daarom verduidelijkt hoe deze situatie zich verhoudt tot de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG).

Verwerking van persoonsgegevens

Personen worden door dergelijke apparatuur al heel snel herkenbaar in beeld gebracht. In de meeste gevallen zullen er daarom persoonsgegevens verzameld worden, waarop de strenge regels van de AVG van toepassing zijn. Slechts in weinig gevallen zijn mensen geheel niet te herkennen, bijvoorbeeld wanneer alleen infraroodbeelden van een zeer lage kwaliteit worden gemaakt. Ook wanneer de gegevens onmiddellijk worden geanonimiseerd en gewist, om bijvoorbeeld alleen aantallen passanten te registreren, geldt de privacywetgeving. Het anonimiseren of wissen van persoonsgegevens is namelijk een verwerking.

Hoe kunnen de camera’s worden ingezet?

Om te kunnen bepalen wat er mag met dergelijke reclamezuilen moet eerst worden bekeken hoe deze precies werken. Volgens de AP kunnen reclamezuilen voor drie doeleinden worden gebruikt:

1. Om te tellen. Er kan bijvoorbeeld in kaart worden gebracht hoeveel mensen het billboard bekijken, waar zij op focussen, of hoe lang zij naar een advertentie kijken. Hiervoor volstaat het om gebruik te maken van een lage kwaliteit infraroodbeelden, waarbij geen persoonsgegevens verwerkt worden.
2. Om advertenties indirect af te stemmen op kenmerken van de passant, zoals geslacht en/of leeftijd. Als blijkt dat op zaterdagochtend bijvoorbeeld vooral jonge mensen tussen 20 en 30 jaar langslopen, kunnen dan specifiek voor deze doelgroep interessante aanbiedingen worden getoond. Om geslacht of leeftijd te kunnen vaststellen, zijn gedetailleerdere beelden nodig, waarbij het zal gaan om persoonsgegevens.
3. Om advertenties rechtstreeks af te stemmen op kenmerken van de individuele passant. Voorbeeld: als de camera registreert dat de voorbijganger een brildrager is (wat een gezondheidsgegeven is), kan een advertentie van een opticien worden getoond. De mogelijkheden voor analyse zijn groot – zo kan de gezichtsuitdrukking (mogelijk een biometrisch gegeven) en daarmee iemands stemming worden bepaald. Oftewel, via billboards kunnen ook bijzondere persoonsgegevens worden verwerkt, waarop extra strenge regels van toepassing zijn.

Wanneer mag dit (volgens de AP)?

De AP gaat er vervolgens op in hoe een wettelijke grondslag kan worden verkregen, een eerste voorwaarde voor het mogen verzamelen en gebruiken van persoonsgegevens. De privacywaakhond bespreekt verschillende opties:

• Toestemming is gegeven door het scannen van een QR-code, of bijvoorbeeld naar rechts swipen. Informeer personen altijd duidelijk wat er gebeurt en waarom. Bijvoorbeeld: “swipe naar rechts als je een aanbieding speciaal voor jou wilt ontvangen.” Er moet ook vermeld worden welke gegevens er verwerkt worden en waar de aanbieding op ziet. Verwijs ook naar een webpagina waar men meer informatie kan vinden in een privacyverklaring. Bij bijzondere persoonsgegevens, zoals biometrische of gezondheidsgegevens, zal uitdrukkelijke toestemming nodig zijn.

• Er is een overeenkomst met de betreffende persoon. De AP noemt als voorbeeld een app die locatiegegevens verzamelt voor een dienst over winkelvoorzieningen. Door middel van de app kun je een code scannen, waarna je op het billboard gerichte aanbiedingen krijgt van winkels in de buurt van je locatie. Via de app dient dan wel al toestemming te zijn verkregen voor het uitlezen van de locatie.

• Er is een gerechtvaardigd belang, dat opweegt tegen de privacybelangen van de betrokkenen. De AP geeft aan dat deze grondslag hier waarschijnlijk niet van toepassing is, omdat de belangen puur commercieel zijn, de billboards in de publieke ruimte staan, en er geen sprake is van een klantrelatie waardoor de betrokkenen de verwerking niet verwachten.

Afweging tussen privacy passanten en commerciële belangen

De bewoordingen van de AP lijken erop te wijzen dat een commercieel belang nooit een gerechtvaardigd belang kan zijn. Dat is echter niet zo. Overweging 47 van de AVG vermeldt namelijk: “de verwerking van persoonsgegevens ten behoeve van direct marketing kan worden beschouwd als uitgevoerd met het oog op een gerechtvaardigd belang”. De AP had daarom naar onze mening een afweging moeten maken tussen de privacybelangen van voorbijgangers, en de commerciële belangen van bedrijven die gebruikmaken van de reclamezuilen. Naar ons idee biedt dit de mogelijkheid om op grond van het gerechtvaardigd belang (dus zonder aparte toestemming) gebruik te maken van billboards die een camera bevatten, mits er sprake is van een aantal waarborgen:

• De billboards bevatten een duidelijke aanduiding van het cameragebruik, en voor welke doeleinden dit plaatsvindt. Er wordt verwezen naar een webpagina met een privacyverklaring waar meer informatie kan worden verkregen;

• Er kan worden geanalyseerd wat het geslacht en de leeftijd is van de persoon die het billboard bekijkt, hoe lang een advertentie bekeken wordt, waarop wordt gefocust, en wat iemands stemming is. Dit moet dan wel zo snel mogelijk worden omgezet naar anonieme statistieken, waarna de beelden zelf weggegooid worden;

• De statistieken gaan bij voorkeur over een zo groot mogelijke groep mensen, bijvoorbeeld door het combineren van gegevens afkomstig van verschillende billboards of stations;

• Er worden geen profielen opgesteld door bijvoorbeeld beelden van dezelfde persoon aan elkaar te koppelen, of advertenties getoond gericht op kenmerken van een specifieke persoon;

• Er worden (zonder uitdrukkelijke toestemming) geen bijzondere persoonsgegevens verzameld, zoals biometrische gegevens of gezondheidsgegevens (waaronder of iemand een bril draagt). Let er dus op dat geen zodanig gedetailleerde afbeelding van het gezicht wordt gemaakt dat je er iemand uniek mee kunt identificeren;

• Zoals altijd bij de verwerking van persoonsgegevens dient het systeem adequaat beveiligd te zijn. Een hoog niveau van beveiliging is vereist door de hoeveelheid beelden die de camera per dag kan maken, en doordat iemands locatie en stemming uit de beelden kan worden afgeleid;

• Het cameragebruik is te zien als stelselmatige monitoring op grote schaal van de publieke ruimte, wat een Privacy Impact Assessment (PIA) vereist. Dit is een voorafgaande analyse van de privacyrisico’s van een nieuw project en hoe deze risico’s kunnen worden ingeperkt. Het doorvoeren van de bovenstaande punten zorgt ervoor dat de risico’s worden ingeperkt.

Het is dus te hopen dat de AP hierover een nadere toelichting geeft, omdat haar huidige uitleg niet geheel lijkt aan te sluiten bij de AVG.

Vragen over de AVG met betrekking tot uw organisatie?

Meer dan een maand geleden is de nieuwe privacywet AVG in werking getreden. ICTRecht heeft ruime ervaring met het AVG-compliant maken van organisaties uit diverse branches. Lees meer over ons privacy-advies, het inhuren van een (externe) Functionaris Gegevensbescherming (FG) of onze privacydocumenten.