19 augustus 1839 was een bijzondere dag voor de fotografie. Op deze dag werd namelijk het octrooi van de Daguerrotype camera bekendgemaakt. Deze camera, vernoemd naar haar uitvinder, wordt beschouwd als het begin van de moderne fotografie. Het is dan ook niet voor niets dat 19 augustus tegenwoordig bekend staat als de Internationale Dag van de Fotografie.
Intellectuele eigendomsrechten spelen een grote rol in de wereld van de fotografie. Met name het auteursrecht en het portretrecht zijn van belang. Het auteursrecht beschermt de rechten van de fotograaf. Het portretrecht beschermt de rechten van degene op de foto.
Wie heeft de auteursrechten?
Fotografische werken worden beschouwd als werken van letterkunde, wetenschap of kunst in de zin van de Auteurswet. Hiermee vallen ze onder de bescherming van het auteursrecht. Dit houdt in dat alleen de maker van de foto deze mag publiceren of vermenigvuldigen. Anderen mogen dit alleen doen met toestemming van de maker. Plaatst iemand zonder toestemming een foto op zijn of haar website? Dan kan de maker bijvoorbeeld aanspraak maken op een schadevergoeding en afdwingen dat deze persoon de foto verwijdert.
Het auteursrecht komt automatisch toe aan de maker van een foto en blijft tot 70 jaar na de dood van de maker geldig. Daar hoeft de maker niets meer voor te doen. Over het algemeen is dit de fotograaf, maar ook het bedrijf waarbij de fotograaf in loondienst is of een ander aan wie het auteursrecht is overgedragen kan rechthebbende zijn.
Soms zijn er bijzondere discussies over het makerschap. Zo is lang geprocedeerd over het vermeende makerschap van een aap die een foto had genomen. Kon deze aap auteursrechthebbende zijn? Na een schikking kwamen de auteursrechten toch toe aan de menselijke fotograaf.
Ook na afstand of overdracht van auteursrecht kan de fotograaf nog aanspraak maken op zijn persoonlijkheidsrecht. Dit houdt onder andere in dat de fotograaf altijd het recht zal hebben tot bijvoorbeeld naamsvermelding. Ook kan de fotograaf altijd bezwaar maken tegen wijzigingen of verminking van een foto, tenzij dat onredelijk zou zijn. Een fotograaf zal dus niet snel écht met lege handen staan.
Hoe zit het met portretrecht?
Iedere geportretteerde wordt beschermd door het portretrecht. Van een portret is sprake als iemands gelaat herkenbaar is afgebeeld. Hier is al snel sprake van. Een geblurde foto is bijvoorbeeld nog steeds een portret als de identiteit van de persoon op de foto nog enigszins te herkennen is, bijvoorbeeld door een typerende lichaamshouding of de omgeving. Ongeacht toestemming van de auteursrechthebbende, kan een iemand die op een foto is afgebeeld zich nog steeds beroepen op het portretrecht en mogelijk de publicatie blokkeren.
Wanneer een foto in opdracht is gemaakt, gelden er aan de hand van het portretrecht andere regels dan wanneer iemand toevallig gefotografeerd is. De auteursrechthebbende mag een foto in opdracht namelijk niet zomaar publiceren. Hiervoor heeft hij toestemming van de geportretteerde nodig. De geportretteerde mag echter de foto niet zomaar openbaar maken. Hiervoor heeft de geportretteerde op zijn beurt toestemming nodig van de auteursrechthebbende. Wel mag de geportretteerde de foto in besloten kring verveelvoudigen of onder vermelding van de fotograaf plaatsen in een krant of tijdschrift.
De geportretteerde kan zich echter moeilijker verzetten tegen foto’s die niet in opdracht zijn gemaakt. In een dergelijk geval moet er een belangenafweging worden gemaakt. Heeft de geportretteerde een redelijk belang tegen de publicatie? Vaak is dit redelijk belang een financieel belang, een commercieel belang of een privacybelang. Vervolgens is het de vraag of dit belang zwaarder weegt dan de vrijheid van meningsuiting van degene die de foto plaatst.
Een recente uitspraak over dit onderwerp betrof een geschil tussen Talpa en een vrouw die niet zichtbaar in de uitzending van het programma ‘Gestalkt’ wilde komen. In dit geval werd aangenomen dat de vrijheid van meningsuiting zwaarder woog dan het recht op een persoonlijke levenssfeer van de vrouw, mede omdat Talpa de vrouw al tegemoet was gekomen door de vrouw te blurren en de videobeelden maatschappelijke nieuwswaarde hadden. De belangenafweging kan echter ook de andere kant op uitvallen. Een goed voorbeeld daarvan is de bekende “Is Schiphol nog veilig”-zaak.
Vragen over het auteursrecht of het portretrecht?
Heeft u vragen over het auteursrecht of het portretrecht? Neem dan contact op met een van onze specialisten. We helpen u graag verder!
