De vete tussen de Brits-Zweedse farmaceut AstraZeneca en de Europese Commissie over de hoeveelheid te leveren coronavaccins zal de meesten ongetwijfeld niet zijn ontgaan. Hoewel de exacte oorzaak nog niet boven water is (productieproblemen of leveringsonwil?) zullen we het de komende periode met tientallen miljoenen vaccins minder moeten doen. Door de leveringsproblematiek is er een hoop discussie ontstaan over waartoe AstraZeneca, op basis van de gesloten raamovereenkomst, contractueel gezien verplicht is. In het bijzonder is er veel te doen om de ‘best efforts’ bepalingen en hun interpretatie. Hoewel dit een typisch common law fenomeen is, wordt het in Nederland en in veel andere civil law landen veelal gelijkgesteld met een inspanningsverplichting. Tegenover de inspanningsverplichting staat de resultaatsverplichting. In deze blog lichten wij de verschillen toe.
Inspanningsverplichting
Ook in ICT-contracten wordt er veel gebakkeleid over de mate van kwaliteit die men van een leverancier mag verwachten. Gezien de aard en het onvoorspelbare karakter van veel ICT-diensten, geven leveranciers de voorkeur aan een inspanningsverplichting.
Bij een inspanningsverplichting zal de leverancier zich inspannen om een bepaald resultaat te bereiken, maar over het resultaat zelf worden geen harde toezeggingen gedaan. In veel algemene voorwaarden staat vaak de volgende zinsnede: “Op leverancier rust slechts een inspanningsverplichting”. Op een leverancier kan bijvoorbeeld de inspanningsverplichting rusten bepaalde gegevens te beveiligen. Het enkele feit dat er inbreuk op de beveiliging van de gegevens is ontstaan, is bij de inspanningsverplichting onvoldoende om van wanprestatie te spreken.
De vraag of deugdelijk is nagekomen, dient beantwoord te worden op basis van de geleverde inspanning en niet op basis van het gewenste resultaat. De vraag is dan dus of de leverancier alle maatregelen heeft getroffen die van hem verwacht mochten worden. Of in juridische termen: heeft de leverancier bij de uitvoering van de overeenkomst gehandeld conform de geldende vereisten in de branche en dus gehandeld conform hetgeen van een redelijk bekwaam en redelijk handelend vakgenoot verwacht mag worden? Zo ja, dan is er geen sprake van wanprestatie en kan geen aanspraak worden gemaakt op schadevergoeding. Zo nee, dan is er sprake van een toerekenbare tekortkoming. De vervolgvraag is of deze tekortkoming nog hersteld kan worden. Dat is bij de inspanningsverplichting zeker het geval. De leverancier kan aangemaand worden binnen een specifieke termijn alsnog meer doeltreffende beveiligingsmaatregelen te treffen. Voldoet de leverancier niet aan deze aanmaning, dan kan schadevergoeding worden gevorderd en kan de overeenkomst mogelijk worden ontbonden.
Resultaatsverplichting
De resultaatsverplichting onderscheidt zich van de inspanningsverplichting doordat er bij de resultaatsverplichting juist wel de verplichting bestaat een bepaald resultaat te bereiken. Indien je een leverancier voor de aanleg van een nieuw bedrijfsnetwerk inschakelt, ligt het voor de hand om daarvoor een resultaatsverplichting af te spreken. Wordt er geen bedrijfsnetwerk aangelegd (waarvoor dus ook een concrete leveringsdatum zal moeten worden afgesproken), dan kan de leverancier zich niet verweren met het argument dat hij zijn best heeft gedaan. Ook hier geldt overigens dat de leverancier de gelegenheid moet worden geboden om de afspraken alsnog naar behoren na te komen. De reeds geleden schade uit de wanprestatie kan al wel gevorderd worden, mits deze schade contractueel niet is uitgesloten. Ontbinding van de overeenkomst kan pas plaatsvinden wanneer de leverancier niet alsnog binnen de gestelde termijn het bedrijfsnetwerk heeft aangelegd.
Een leverancier zal zich in het geval van een resultaatsverplichting mogelijk nog wel op overmacht kunnen beroepen. Door overmacht kan de verwijtbaarheid worden weggenomen en zal er dus geen schade kunnen worden gevorderd. In veel algemene voorwaarden is opgenomen dat partijen in het geval van overmacht pas na het verstrijken van een x-aantal dagen de mogelijkheid hebben de overeenkomst te beëindigen.
Vaccindebacle
De raamovereenkomst tussen AstraZeneca en de Europese Commissie bevat de volgende omschrijving van wat ‘Best Reasonable Efforts’ (dit lijkt overigens een samensmelting van de meer gebezigde common law termen ‘best efforts’ en ‘resonable efforts’) in het geval van AstraZeneca inhoudt:
"The activities and degree of effort that a company of similar size with a similarly-sized infrastructure and similar resources as AstraZeneca would undertake or use in the development and manufacture of a Vaccine […]"
Deze omschrijving blinkt niet uit in duidelijkheid. Hoewel Belgisch recht op de raamovereenkomst van toepassing is, sluit het redelijk goed aan bij de Nederlandse toets van een goed opdrachtnemer, ook wel de zorgplicht genoemd. Bij de zorgplicht wordt er gekeken of een opdrachtnemer als een redelijk bekwaam en redelijk handelend vakgenoot te werk is gegaan. Een belangrijk aspect van de zorgplicht is het actief informeren van de afnemer en het temperen van al te hooggespannen verwachtingen. In het vaccindebacle vormen juist deze zaken een punt van discussie. Het laatste woord zal hier nog niet over gezegd zijn. Het moge echter duidelijk zijn dat het altijd de voorkeur heeft om duidelijke afspraken te maken over wat er geleverd gaat worden en binnen welke termijn.
