Het algoritmeregister, dat voor openheid over het gebruik van algoritmes moet zorgen, wordt onvolledig en onjuist ingevuld. Heel verrassend is dat niet, in afwezigheid van duidelijke kaders en een wettelijke stok achter de deur bij niet-naleving. De instanties die hun algoritmes wél hebben opgenomen, volgen niet altijd de inhoudelijke instructies, voorgeschreven in de Publicatiestandaard. Wij zetten hieronder vijf valkuilen op een rij.
Valkuil 1: Algoritmes overdreven technisch beschrijven
Algoritmes moeten volgens de Publicatiestandaard bij het kopje ‘2.3.4’ technisch worden beschreven. Overheidsinstantie hebben echter de neiging om het héle algoritmeregister technisch te beschrijven. Dat is begrijpelijk - algoritmes zijn nou eenmaal technisch van aard - maar niet de bedoeling. Het algoritmeregister is namelijk juíst bedoeld om de brug te slaan tussen IT’ers en de gemiddelde burger, die wil weten wat de overheid met hem van plan is. Probeer de algoritmes te beschrijven met deze burger in het achterhoofd. Vermijd daarom termen als encryptie-technieken, data-integriteit en gegevensarchitectuur bij alle kopjes anders dan ‘2.3.4 - technische werking’.
Valkuil 2: Algoritmes te algemeen beschrijven
Het algoritmeregister is bedoeld om algoritmes specifiek te beschrijven. Met name de gebruikte gegevens, het ‘doel en impact’ en de afwegingen worden te algemeen of vaag beschreven. Vermijd omschrijvingen als: "Dit algoritme helpt ons bij het verbeteren van de dienstverlening” en "Dit algoritme analyseert diverse databronnen”. Hier wordt de burger niet veel wijzer van.
Valkuil 3: Algoritmes ‘gestandaardiseerd’ beschrijven
Bij verschillende algoritmes worden meerdere onderdelen gestandaardiseerd in het register beschreven. Dat is goed te begrijpen; je hebt immers veel algoritmes en weinig tijd. Als je dan ook nog van de IT-afdeling hoort dat elk algoritme ‘wel ongeveer op dezelfde manier werkt’, lijkt een standaardtekst de ideale oplossing. Het is alleen niet de juiste oplossing. Algoritmes werken nooit preciés op dezelfde manier en worden nooit preciés op dezelfde manier gebruikt. Door standaardisatie toe te passen, wordt de complexiteit van elk algoritme genegeerd. Dat kan leiden tot onvolledige of misleidende informatie voor burgers en andere belanghebbenden.
Valkuil 4: Algoritmes beschrijven zonder duidelijke structuur
Het komt voor dat de juiste informatie wel in het register is opgenomen, maar op de verkeerde plek terechtkomt. De ‘korte omschrijving’ is niet de plek om de technische werking, de gebruikte gegevens en het doel van het algoritme te beschrijven. Plaats die informatie bij de categorieën die daarvoor bedoeld zijn. Dit maakt de communicatie naar burgers eenvoudiger en overzichtelijker.
Valkuil 5: Algoritmes onvolledig beschrijven
Niet alle kopjes in de Publicatiestandaard zijn even belangrijk. Zo is het geen zonde als er geen begindatum vermeld is, en de beschrijving verder compleet is. Sommige kopjes, zoals de link naar de publiekspagina, zijn zelfs helemaal niet verplicht. Het komt echter ook voor dat verschillende cruciale onderdelen missen in de beschrijving van het algoritme, zoals het risicobeheer en de gebruikte gegevens. Dat zal een toezichthouder niet door de vingers zien.
Conclusie
Het algoritmeregister is al meer dan anderhalf jaar online, maar wordt onvolledig en onvoldoende ingevuld. Wellicht heeft dat te maken met het feit dat het register nog altijd niet verplicht is. Maar wees je er bewust van dat deze wettelijke verplichting er uiteindelijk wél gaat komen - mogelijk zelfs op korte termijn. Het Ministerie van Justitie heeft in ieder geval aangegeven dat het algoritmeregister eind 2025 up-to-date moet zijn. Er zijn dus genoeg redenen om nu alvast werk te maken van het algoritmeregister. Probeer daarbij niet in de genoemde valkuilen te trappen.
Heb je hulp nodig bij het invullen van het register? Neem gerust contact met ons op.
