Herroepingsrecht op digitale inhoud: kun je dat uitsluiten?

Er is al geregeld door ons bij stilgestaan: het herroepingsrecht. Ook wel de wettelijke bedenktijd of het recht op ontbinding genoemd. In een nutshell betreft dit het recht van de consument om de online aankoop van een product of dienst binnen 14 dagen te ontbinden. Hoe zit dit eigenlijk wanneer je software, een e-book, muziek of een game (digitale inhoud) via een online store aanbiedt? In dit geval krijgt de consument geen fysiek product, maar het recht de digitale inhoud te downloaden en te gebruiken.

Laten we de aankoop van een game voor de Playstation als voorbeeld nemen. De consument kan de game op een materiële drager (DVD/Blu-ray) in de webwinkel of als digitale download in de Playstation store kopen. Voor wat betreft de eerste situatie is de toepasselijkheid en omvang van het herroepingsrecht duidelijk: de online verkoper van een fysiek product dient de consument het recht op herroeping aan te bieden. De bedenktijd bij producten die makkelijk kopieerbaar zijn, zoals een spel op een materiële drager, vervalt alleen wanneer de consument de (eventuele) verzegeling heeft verbroken.

Herroepingsrecht in de digitale game store

Bij de verkoop van een game dat na aankoop als download ter beschikking wordt gesteld werkt het herroepingsrecht net even anders. Het herroepingsrecht kan dan door de verkoper worden uitgezonderd. Het spel dat wordt aangeboden als download valt onder de uitzondering van de ‘levering van digitale inhoud’. Om het herroepingsrecht geldig uit te zonderen moet de webwinkel, game of app store in het bestelproces:

1. de consument om uitdrukkelijke toestemming vragen om het spel voor het verstrijken van de bedenktermijn direct te leveren; en
2. daarnaast moet de consument hebben verklaard afstand te doen van zijn of haar recht op herroeping.

Hoewel er verschillende wijzen zijn om toestemming te verkrijgen, wordt er bij ‘uitdrukkelijke toestemming’ al snel gedacht aan een checkbox die door de consument moet worden aangevinkt. De wetgever heeft met het begrip ‘uitdrukkelijk’ een aanscherping beoogd ten opzichte van het niet nader gespecificeerde toestemmingsvereiste.

Bij gebruik van een checkbox wordt de consument gedwongen om een geïnformeerde afweging te maken, en vervolgens uitdrukkelijk toestemming te geven. In de praktijk blijkt de soep niet zo heet gegeten te worden als dat die hier wordt geserveerd. De door mij gesuggereerde checkbox blijkt namelijk in de Playstation store te ontbreken. Ter illustratie de tekst, zoals weergeven in het bestelproces:

“Door [bestellen en betalen] te selecteren vraag je direct toegang tot aankoop, met dien verstand dat je geen afkoelperiode hebt waarin je je aankoop kunt annuleren. Een annuleringsformulier en verdere informatie over annulering is beschikbaar op https://www.playstation.com/nl-nl/legal/annuleringsbeleid-voor-de-playstation-store-en-sony-entertainment-network-store/ “.

Playstation combineert het moment waarop om toestemming wordt gevraagd voor het uitsluiten van het herroepingsrecht met het moment van de definitieve bevestigingshandeling voor de bestelling. Ik noem het voor het begrip even een twee-in-één-bevestiging. Je kan je afvragen of zo’n twee-in-één bevestiging voldoende ‘uitdrukkelijk’ is. Kan de consument echt een bewuste keuze maken over zowel de bestelling als de directe levering van het spel?

Wel of geen checkbox toevoegen in het bestelproces?

Overigens is de checkbox ook bij de verkoop van andere digitale inhoud (bv. e-books en muziek) niet veel voorkomend. Zo maakt ook Libris.nl gebruik van een alternatief voor de checkbox. Dit betreft pop-up melding bij het klikken op ‘ja, ga verder’ vanuit het winkelmandje. In deze pop-up melding staat het volgende:

 “Let op: u bestelt één of meer ebooks! Graag uw aandacht voor het volgende: Na betaling van de bestelling, kunt u een ebook (digitaal boek) meteen op een computer of daarvoor geschikte ereader lezen. Door op "Afrekenen" te klikken ziet u af van uw herroepingsrecht en stemt u in met directe levering.U kunt een ebook (digitaal boek) dus NIET ruilen of annuleren. Weet u zeker dat u een ebook-bestelling wilt plaatsen?”

De consument kan nu kiezen voor ‘ja’ of ‘nee, terug naar het winkelmandje’, waarbij je ‘ja’ kan vereenzelvigen met een toestemmende handeling. Deze wijze van toestemming vragen is naar mijn mening ieder geval voldoende ‘uitdrukkelijk’. De consument wordt in deze situatie gedwongen om twee keer bewust te kiezen, namelijk bij de toestemming voor directe levering en de bevestiging van de order.

Kortom, de uitzondering voor digitale inhoud op het herroepingsrecht is niet aan één vorm verbonden. Je kan als webwinkel of digitale store een keuze maken bij het ontwerp van het bestelproces. Wel raad ik aan om hierbij rekening te houden met het uitdrukkelijkheidsvereiste voor wat betreft de toestemming voor directe levering. Zo kom je achteraf niet voor verrassingen te staan. Het gevolg van het niet geldig verkrijgen van toestemming is dat consumenten wel een beroep kunnen doen op het herroepingsrecht. Dit wil je bij aankopen als een game of ebook voorkomen.

Meer juridisch advies over e-commerce?