Je kent het vast wel: je bent bij familie over de vloer, de gespreksstof wordt langzaam een beetje minder en je pakt even je telefoon erbij. Scrollend door jouw Instagram of Facebook tijdlijn kom je opeens een reclame tegen voor een zwangerschapstest. Maar waar komt die vandaan? Je weet dat advertenties tegenwoordig steeds meer gepersonaliseerd worden op basis van jouw interesses en gedrag op het internet, maar voor zover jij je kan herinneren heb je nooit gezocht op zwangerschapstests, laat staan dat je al denkt aan kinderen. Waar komt deze advertentie dan toch vandaan?
Gepersonaliseerd adverteren
Tegenwoordig wordt er steeds meer gebruik gemaakt van verschillende technieken om advertenties te personaliseren op basis van jouw gedrag op het internet en, meer specifiek, jouw interesses. De meest bekende techniek is het gebruik van cookies. Zo gebeurt het dat als jij dagelijks gebruik maakt van een bezorgdienst voor de boodschappen, je waarschijnlijk reclame te zien krijgt voor dergelijke bezorgdiensten, terwijl iemand die hier nooit gebruikt van maakt, hier geen advertenties voor te zien krijgt. Dit komt omdat je waarschijnlijk op het internet gezocht hebt op deze bezorgdienst of gebruik maakt van de website van de bezorgdienst om je bestelling te plaatsen. Deze informatie wordt vervolgens door adverteerders gebruikt om jou precies die advertentie te laten zien, waarvan zij weten dat jij hierin geïnteresseerd bent.
Waar komt die advertentie over de zwangerschapstest dan vandaan?
Maar hoe komt het dan dat wanneer je bij iemand anders over de vloer bent en gebruik maakt van het WiFi-netwerk, je opeens hele andere advertenties te zien krijgt? Niet de bekende bezorgdienst, maar opeens reclame voor een zwangerschapstest. Jouw interesses zijn toch niet veranderd? Dat klopt, maar jouw IP-adres wel. Je hebt je namelijk ingelogd op het WiFi-netwerk van laten we zeggen, je zus en het IP-adres is gekoppeld aan het internetnetwerk waarmee je verbonden bent. Met dit IP-adres zijn niet jouw eigen interesses verbonden, maar alle informatie die is vrijgegeven door middel van het internetgedrag van de mensen die dit WiFi-netwerk het meeste gebruiken. Maak je dus gebruik van het WiFi-netwerk van je zus, dan zal je automatisch advertenties te zien krijgen die gebaseerd zijn op haar internetgedrag en interesses.
Wat betekent dit voor jouw privacy?
In veel gevallen is dit geen ramp. Maar even uitgaande van de situatie waarin jij als gast opeens reclame krijgt voor een zwangerschapstest, wordt er wellicht informatie prijsgegeven, die je zus misschien liever geheim had gehouden. De kans is groot dat zij zwanger is of zwanger probeert te raken, maar dit nog even voor zichzelf wil houden. Deze informatie wordt echter voor de oplettende gebruiker van haar WiFi-netwerk zichtbaar. En dit alles zonder dat zij hier enig benul van had. Zonder dat ze erbij stil stond heeft zij jou haar WiFi-netwerk ter beschikking gesteld en daarmee tegelijkertijd inzage in vertrouwelijke informatie gegeven.
Juridische uitdaging
Het interessante aan deze casus is dat de focus over het algemeen ligt op het feit dat organisaties de privacy van internetgebruikers schaden, doordat zij steeds meer informatie over hen verzamelen en deze informatie gebruiken om gericht te adverteren. Waar echter minder aandacht voor is, is het feit dat jouw privacy als internetgebruiker ook in het gedrang komt ten opzichte van andere mensen, zoals degene die jij gebruik laat maken van jouw WiFi-netwerk.
Vanuit juridisch oogpunt en met de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) in gedachte, kan je je dan afvragen of organisaties hier niet ook over dienen te informeren. Op grond van de Telecommunicatiewet is toestemming namelijk vereist voor het plaatsen van tracking cookies die gepersonaliseerd adverteren mogelijk maken en de AVG bepaalt dat deze toestemming geïnformeerd gegeven moet worden. Alleen dan is er sprake van rechtsgeldige toestemming. De vraag is of je kan zeggen dat de websitebezoeker geïnformeerd toestemming heeft gegeven als deze niet geattendeerd wordt op alle risico’s die hiermee verbonden zijn, zoals het feit dat niet alleen adverteerders, maar ook mogelijke gebruikers van hun WiFi-netwerk inzicht kunnen krijgen in hun interesses. De gemiddelde websitebezoeker zal hier ten slotte niet van op de hoogte zijn. De kans is groot dat, wanneer je deze informatie wel had gehad, je nog een keer goed had nagedacht over het geven van toestemming. Zeker wanneer je iets groots als een zwangerschap te verbergen hebt. Je WiFi-netwerk niet ter beschikking stellen voor gasten in ten slotte tegenwoordig niet meer denkbaar.
Ondanks dat dit wellicht een interessante casus is, gaat de informatieverplichting van organisaties gelukkig niet zo ver. Ergens moet ook een lijn getrokken worden om een overvloed aan informatie te voorkomen. En laten we eerlijk zijn: hoeveel mensen zal het opvallen dat de advertenties veranderen, wanneer je bij iemand anders op het WiFi-netwerk door je social media tijdlijnen scrolt?
