Verschillende Nederlandse luchtvaartmaatschappijen zijn de mogelijkheden aan het onderzoeken om lijsten van ordeverstorende passagiers met elkaar te delen. De zogenaamde zwarte lijst, ofwel de lijst waar niemand op wil. Op die lijsten staan passagiers die zich bijvoorbeeld hebben misdragen, onrust veroorzaakten of zelfs bij een strafrechtelijke gebeurtenis betrokken zijn geweest. Het bijhouden en delen van deze lijsten mag niet zonder meer, zeker niet als het om strafrechtelijke persoonsgegevens gaat.
Op dit moment onderzoeken KLM en Transavia als eerste de mogelijkheden om hun respectievelijke zwarte lijsten voor ordeverstorende passagiers onderling te delen. Het doel van de zwarte lijst is om nieuwe incidenten te voorkomen, deze passagiers mogen niet meer mee aan boord en zullen daarom een andere manier moeten bedenken om te reizen. Om een zwarte lijst bij te houden moeten luchtvaartmaatschappijen aan verschillende criteria voldoen. Een private organisatie die een zwarte lijst wil aanleggen, moet in ieder geval aan 3 voorwaarden voldoen:
- De organisatie moet een gerechtvaardigd belang hebben bij het gebruik van de zwarte lijst. Denk aan het voorkomen en reageren op wangedrag.
- De zwarte lijst moet noodzakelijk zijn en het doel kan niet op een andere minder ingrijpende manier worden bereikt.
- De organisatie moet duidelijk kunnen maken waarom het (bedrijfs)belang zwaarder weegt dan het privacybelang van de betrokkenen.
Strafrechtelijke persoonsgegevens
Indien er naast minder ingrijpende incidenten zoals bijvoorbeeld het overschrijden van de huisregels ook strafrechtelijke persoonsgegevens worden verwerkt op de zwarte lijst heeft dat uiteraard grotere gevolgen voor de privacy van betrokkene en gelden daarom aanvullende waarborgen.
Voor zwarte lijsten die extern worden gedeeld en die strafrechtelijke persoonsgegevens bevatten is een DPIA verplicht. Daarnaast mogen op grond van artikel 10 Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) strafrechtelijke persoonsgegevens alleen worden verwerkt onder toezicht van de overheid of wanneer de verwerking op grond van lidstatelijk recht is toegestaan. Zo geldt een vergunningsplicht voor externe zwarte lijsten met strafrechtelijke persoonsgegevens. De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) geeft deze vergunningen af en houdt een register van de verleende vergunningen bij, dat openbaar beschikbaar is via de website van de AP. Tenslotte dient de luchtvaartmaatschappij een protocol op te stellen waarin staat beschreven op welke wijze de organisatie invulling geeft aan de verplichtingen uit de AVG.
Uitzonderingen
De Uitvoeringswet AVG (UAVG) bevat enkele algemene uitzonderingsgronden op het verbod van verwerking van strafrechtelijke gegevens. Zo mogen deze worden verwerkt indien de betrokkene daarvoor zijn uitdrukkelijke toestemming heeft gegeven. Meer specifiek mogen zwarte lijsten met strafrechtelijke gegevens binnen een concern gedeeld worden zonder specifieke aanvullende verplichtingen zoals een vergunning van de AP. Omdat KLM en Transavia binnen een concern vallen doen zij een beroep op deze uitzonderingsgrond en vragen derhalve géén vergunning aan bij de AP voor de interne uitwisseling. Een volgende stap is de mogelijkheid te onderzoeken deze zwarte lijsten ook te delen met externe partijen, zoals Corendon en TUI. Omdat deze organisaties niet binnen een concern vallen zal voor het uitwisselen van deze gegevens wel degelijk een vergunning bij de AP aangevraagd moeten worden.
Transparantie
Plaatsing op een zwarte lijst van luchtvaartmaatschappijen betekent een grote inbreuk op de persoonlijke levenssfeer van betrokkenen. Naast de bovengenoemde waarborgen zullen de rechten van betrokkenen moeten worden gewaarborgd. Luchtvaartmaatschappijen zullen moeten informeren over de zwarte lijst. Er moet duidelijkheid bestaan over de gevallen waarin en de voorwaarden waaronder iemand op een lijst wordt geplaatst. Tenslotte moet duidelijk zijn welke organisaties deelnemen aan deze lijst. Dan kan het in de toekomst zo maar eens zijn dat een incident aan boord bij de KLM ertoe leidt dat toegang tot alle deelnemende Nederlandse luchtvaartmaatschappijen deze passagier wordt ontzegd.
