De Digital Decade: een alomvattende transformatie van juridisch werk

In 2031 stapt Lena, een ervaren zakenvrouw, uit haar zelfrijdende elektrische auto bij het hoofdkantoor van haar multinationale onderneming in Amsterdam. Haar smartwatch meldt dat Jakub, haar bedrijfsjurist, het enterprise management systeem heeft geherconfigureerd om te voldoen aan de nieuwste aanpassingen in de Corporate Due Diligence Directive. Dit is geen sciencefiction, maar de realiteit van morgen: een wereld waarin wet- en regelgeving naadloos verweven zijn met onze dagelijkse technologie.

Welkom in de Digital Decade, beste jurist.

We zitten al middenin Digital Decade. Meer dan honderd nieuwe wetten, om van de lagere regels en bijbehorende standaarden nog maar niet te spreken. Een fundamentele transformatie van bedrijfsvoering, maatschappij én het juridische vak, zo stellen velen. Maar wat maakt deze periode zo anders dan eerdere technologische ontwikkelingen? Waarom is dit meer dan ‘gewoon’ nieuwe wetten die je als jurist moet doorgronden en toepassen voor je organisatie of je cliënt?

De fundamentele verandering zit hem in het besef dat technologie niet langer een losstaand element is, maar verweven raakt in elk aspect van ons bestaan. Regelgeving rond technologie raakt daarmee ook al die aspecten, en werkt daarmee veel dieper door.

Bovendien voltrekt deze transformatie zich in een ongekend tempo en op een schaal die hele industrieën en maatschappelijke structuren in één klap hervormt. Waar vroeger een nieuwe wet tijd had om te 'landen', moeten juristen nu continu schakelen tussen technologische innovaties, evoluerende wetgeving en de praktische implicaties voor hun organisaties of cliënten. De Digital Decade vraagt om een nieuwe benadering van het juridische vak, waarbij technologisch inzicht en adaptief denken net zo belangrijk worden als kennis van de letter van de wet.

Het onderwerp cybersecurity illustreert bijvoorbeeld goed waarom de Digital Decade zo'n fundamentele breuk is met het verleden. Wachten op wetgeving is in het cybersecuritydomein simpelweg geen optie. De snelheid waarmee digitale dreigingen evolueren, dwingt tot constante waakzaamheid en aanpassing. Ook voor juristen: ze moeten niet alleen de open normen uit de wet kennen, maar ook de laatste richtsnoeren en concrete adviezen bijhouden, én de technologische context begrijpen om effectief te kunnen adviseren. De traditionele cyclus van 'wet bestuderen, toepassen, evalueren' maakt plaats voor een dynamisch proces van continue interpretatie en implementatie.

Organisaties worstelen met een scala aan juridische uitdagingen in deze snel digitaliserende wereld. Het bereik is enorm: van databescherming tot cybersecurity, toegankelijkheid, technische betrouwbaarheid en digitale autonomie. Steeds vaker wordt daarbij verlangd dat men bewijsbaar voldoet aan complexe technische standaarden. Handvatten uit de ‘oude’ wereld zijn er niet, dus de jurist staat met lege handen.

Een ander aspect is dat we als maatschappij steeds afhankelijker zijn geworden van technologie. Die afhankelijkheid zorgt voor kwetsbaarheid van burgers, bedrijven en de samenleving als geheel. Organisaties vragen zich af hoe zij kansen kunnen benutten en risico’s kunnen vermijden. Nieuwe technologische ontwikkelingen krijgen hierdoor tevens een stimulans.

Deze nieuwe realiteit dwingt juristen om hun rol te herdefiniëren. Zij veranderen van statische kennisdragers die reageren op vragen in dynamische adviseurs die technologie, recht en risicomanagement naadloos integreren en proactief de digitale transformatie begeleiden.

Digitale transformatie kan niet zonder recht.

Wij geloven dat organisaties door de combinatie van praktisch en doorlopend advies en slimme digitalisering zorgelozer en efficiënter zullen functioneren. Onze unieke combinatie van juridische en technische expertise maakt dat klanten verder komen dan enkel een juridisch antwoord bij een concreet probleem.

ICTRecht wil dat iedereen volop kan profiteren van de kansen die de digitale toekomst brengt. Die digitale transformatie kan niet zonder recht. Want een stevige juridische basis geeft het vertrouwen dat nodig is om verandering en innovatie te omarmen en er de vruchten van te plukken: als bedrijf, als individu en als maatschappij.

Vooral onze praktijkervaring is hierbij van grote waarde: we kennen de knelpunten en weten hoe je ermee om kunt gaan. We zorgen dat onze klanten precies weten wat ze nodig hebben, zonder het nodeloos ingewikkeld te maken. We staan daarbij naast onze klanten, zijn persoonlijk en informeel. Voor nieuwe uitdagingen vinden we creatieve oplossingen. En we zoeken continu naar manieren om onze dienstverlening nog beter en effectiever te maken.

Een voorbeeld. Een middelgrote Nederlandse webwinkel voor huishoudelijke apparaten worstelde met de implementatie van de nieuwe toegankelijkheidseisen uit de European Accessibility Act. In plaats van alleen juridisch advies te geven over de wettelijke vereisten, hielpen de adviseurs ook bij het opzetten van een technisch framework voor de website dat automatisch controleerde op toegankelijkheidsissues. Dit leidde tot een significante toename in klanttevredenheid en omzet onder oudere en minder valide klanten.

De toekomst: Technologie en recht in symbiose

In de komende tien jaar verwachten we een verdere vervlechting van technologie en recht, waarbij de grenzen tussen deze disciplines steeds meer vervagen. We voorzien een toekomst waarin 'legal-by-design' en 'compliance-as-code' de norm worden. Juridische vereisten zullen direct geïntegreerd worden in technologische oplossingen, waardoor compliance een intrinsiek onderdeel wordt van productontwikkeling en bedrijfsprocessen.

Enkele specifieke trends die we verwachten:

1. AI-gedreven juridische assistentie: Autonome systemen zullen routinematige juridische taken overnemen, zoals monitoring op standaard compliance aspecten. Hierdoor kunnen menselijke experts zich richten op complexe vraagstukken en strategisch advies.
2. Technische standaardisatie: Steeds meer juridische informatie en voorwaarden zullen machine-leesbaar worden vastgelegd, zodat computers deze kunnen interpreteren en toepassen. Dit speelt nu al bij websitevoorwaarden en auteursrechtlicenties, maar zal veel breder ingezet worden.
3. Privacy-Enhancing Technologies (PETs): De omgang met gegevens, waaronder persoonsgegevens, krijgt met steeds meer regels te maken. Deze respecteren én effectief kunnen werken vereist specifieke ondersteunende technologie. Generieke kanalen zoals e-mail zullen plaatsmaken voor specifieke tools met op de use case afgestemde beveiliging en monitoring.
4. Een herijking van biometrie: De controverse rond biometrie en persoonsgegevens bereikte een hoogtepunt in de strenge regels uit de AI Act. Deze zullen zorgen voor een herziening van wat technisch wenselijk is, en organisaties aanzetten tot het zoeken naar alternatieven (zoals teruggrijpen op RFID als volgtechnologie).
5. Regulatorische technologie (RegTech) en continue compliance: Compliance zal verschuiven van een apart proces dat af en toe komt controleren naar een integraal deel van de dagelijkse bedrijfsvoering. Veel ingrepen en correcties zullen daarbij automatisch doorgevoerd worden. Dit vereist nauw samenwerken tussen juristen, data-analisten en IT-specialisten.

Bij ICTRecht bereiden we onze klanten voor op deze ontwikkelingen door te anticiperen op komende wetgeving en technologische veranderingen. Deze worden geïntegreerd in toolkits en andere instrumenten waarmee sectoraal of productspecifiek compliance kan worden gemeten. Deze instrumenten zijn daarmee breder dan “voldoen wij aan wet X”, juist omdat met zó veel nieuwe wetgeving het najagen van individuele regels contraproductief werkt. Dashboards en compliance monitors maken rapportages over naleving mogelijk, waardoor het bestuur van een organisatie inzicht en grip krijgt in het juridische werk. Wij werken daarbij samen met techbedrijven en onderwijsinstellingen om cutting-edge oplossingen te ontwikkelen.

Door onze deskundige, praktische, betrokken en ondernemende aanpak stellen we onze klanten in staat om de juridische uitdagingen van morgen om te zetten in strategische voordelen. In de digitale toekomst is effectief juridisch advies niet langer een verdedigingsmechanisme, maar een essentiële driver voor innovatie en groei.

Volg ons gratis webinar ‘Digital Decade’

Meer weten over de uitdagingen en kansen van de Digital Decade? Op 7 oktober om 13:00u geeft Arnoud Engelfriet het webinar 'Stap in de digital Decade’. De volgende onderwerpen komen aan bod:

• De kern van de Digital Decade: wat komt er aan wetgeving op ons af en hoe creëer je daar overzicht in?

• Technologische en juridische integratie: welke nieuwe middelen zijn er om je binnen die nieuwe wetten en regels staande te houden?

• Nieuwe kansen voor ondernemers: op welke manier maken deze wetten het juist makkelijker om nieuwe activiteiten te ondernemen?

Uiteraard is er ook de gelegenheid om vragen te stellen.