Creativiteit, innovatie en intellectueel eigendomsrecht

Vandaag exact een week geleden organiseerde het Centrum voor Intellectueel Eigendomsrecht (kortweg CIER) een jubileumcongres ter ere van haar 25-jarig bestaan. Een congres met uiteenlopende en zeer interessante sprekers. 'Toegang' was het centrale thema, meer specifiek de toegang tot informatie in combinatie met duurzaamheid, creativiteit en innovatie.

Tijdens de opening van het congres door Prof. Dr. Herman Wijffels werd de rol van duurzaamheid in onze samenleving benadrukt. Daarbij werd de belangrijke vraag gesteld of er voor het intellectueel eigendomsrecht nog wel ruimte zou zijn in een nieuwe duurzame samenleving. Het recht richt zich immers op eigen belang, namelijk het beschermen van een creatie. Maar past dit beeld nog wel in een duurzame samenleving waar eenheid (zie ook de huidige Eurocrisis) van steeds groter belang wordt? Is het nog reëel om nieuwe kennis te monopoliseren, ook als het gaat om het oplossen van bedreigende problemen zoals bijvoorbeeld het terugdringen van CO2 uitstoot. Moet een eventuele oplossing geen gemeengoed worden?

Vragen die bij mij, en andere aanwezigen, nieuwe vragen opriepen. Wanneer (nieuwe) kennis gemeengoed moet worden verdwijnt er een stimulans om op zoek te gaan naar deze kennis. Met behulp van intellectuele eigendomsrechten kunnen innovaties en creaties immers geëxploiteerd worden en kan de rechthebbende aanspraak maken op een financiële stimulans om op zoek te gaan naar nieuwe creaties.

Tegelijkertijd zorgt het huidige IE recht voor een beperking van open toegang tot informatie. Zonder informatie en toegang tot informatie zullen creativiteit en innovatie bedreigd worden. Nieuwe ideeën moeten immers ergens vandaan komen. Het IE recht moet de rechthebbende niet oneindig veel bescherming geven. Het moet de rechthebbende genoeg bescherming geven zodat het publieke domein toegankelijk blijft, maar creaties beloond worden aldus Prof. Mr. Dick van Engelen, hoogleraar Industriële Eigendom bij het CIER. Een mooi streven, maar praktisch gezien is deze grens moeilijk te trekken.

Door internet is toegang tot en verspreiding van informatie gemakkelijker geworden. De nieuwste films of cd's kunnen immers zonder veel problemen verspreid en gevonden worden, al dan niet met toestemming van de rechthebbenden. Een bron van nieuwe informatie, maar niet wenselijk wanneer de toestemming van de rechthebbende ontbreekt.

Het geslaagde congres heeft voor het nodige denkwerk gezorgd. Vragen riepen meer vragen op en oplossingen zijn minder simpel dan ze lijken. Het meedogenloos handhaven van IE rechten op internet (bijvoorbeeld een downloadverbod) is geen wenselijke oplossing, alle IE rechten vrij geven uit naam van een duurzame en open samenleving zal eveneens geen wenselijke oplossing zijn. Een oplossing moet en zal, typisch Nederlands, in het midden gezocht moeten worden.