Sinds 26 maart 2025 is de European Health Data Space (EHDS) van kracht, maar de verplichtingen gaan pas gelden over 2 tot 6 jaar. Maar wat zijn de implicaties voor zorginstellingen in Nederland? De EHDS belooft betere toegang tot gezondheidsgegevens, ook binnen onze eigen grenzen. Om dit tastbaar te maken, duiken we in een (fictieve) casus: een patiënt bij een kleine GGZ-praktijk die meerdere zorgverleners ziet. Hoe ging dat vóór de EHDS, en wat verandert er nu? In deze blog vergelijken we de juridische situatie met concrete voorbeelden.

De casus: Mevrouw De Jong

Mevrouw De Jong, 38 jaar, krijgt therapie voor een burn-out bij een kleine GGZ-praktijk in Arnhem. Haar psycholoog gebruikt een elektronisch uitwisselingssysteem om gegevens te delen. Daarnaast vraagt een arbeidsdeskundige van haar werkgever inzage in haar dossier voor een re-integratietraject, een externe partij buiten de directe zorg. Hoe werkt dit zonder en mét EHDS?

Zonder EHDS

De psycholoog gebruikt het elektronisch uitwisselingssysteem om mevrouw De Jong haar dossier op te vragen bij haar huisarts – denk aan eerdere diagnoses en medicatie. Hoewel er sprake is van veronderstelde toestemming voor het delen van gegevens binnen de directe behandelrelatie, is voor opname in het elektronisch uitwisselingssysteem expliciete opt-in-toestemming van de patiënt vereist. Voor de arbeidsdeskundige is aparte toestemming nodig, omdat dit geen directe zorgverlener is. Mevrouw De Jong checkt haar persoonlijke gezondheidsomgeving (PGO), maar ziet alleen huisartsdata; GGZ-notities ontbreken door beperkte koppeling. De arbeidsdeskundige wacht.

Juridische haken en ogen:

• Het elektronisch uitwisselingssysteem voldoet aan veiligheidseisen (bijv. NEN 7510), maar delen met een externe partij zoals de arbeidsdeskundige valt buiten de behandelrelatie. Voor de arbeidsdeskundige is expliciete toestemming vereist op grond van artikel 6 en 9 AVG, aangezien deze partij geen rol speelt in de directe zorgverlening.
• Voor het elektronisch uitwisselingssysteem was opt-in nodig; mevrouw De Jong heeft dit gegeven, maar voor de arbeidsdeskundige moet ze apart akkoord gaan. Dit proces is omslachtig en vertraagt.

Mét EHDS

Via een EHDS-compatibel elektronisch uitwisselingssysteem ziet de psycholoog direct mevrouw De Jongs huisartsgegevens – diagnoses en medicatie – dankzij een internationaal acceptabel formaat. De EHDS introduceert een opt-out-systeem: haar gegevens zijn standaard beschikbaar voor zorgverleners in het elektronisch uitwisselingssysteem, tenzij ze zich actief afmeldt. Ze heeft dit niet gedaan, dus uitwisseling binnen de zorg is direct mogelijk. Wegiz zorgt dat dit naadloos aansluit binnen Nederland.

Voor de externe arbeidsdeskundige is opt-out niet genoeg. Mevrouw De Jong logt in op haar PGO, ziet haar volledige dossier (huisartsdata en therapieverslagen), en geeft via EHDS specifieke toestemming – bijv. alleen diagnose, geen sessienotities. Dit is direct geregeld.

Juridische voordelen en aandachtspunten

• EHDS en Wegiz zorgen voor een veilig, versleuteld elektronisch uitwisselingssysteem. Opt-out geldt binnen de zorg, maar voor externe partijen zoals de arbeidsdeskundige is expliciete toestemming via de PGO vereist.
• De Opt-out vereenvoudigt zorginterne uitwisseling; mevrouw De Jong hoeft niets te doen tenzij ze zich afmeldt. Voor de arbeidsdeskundige regelt EHDS dit digitaal en specifiek.

Andere verplichtingen voor zorginstellingen

Interoperabiliteit

Onder EHDS moeten ICT-dienstverleners hun systemen aanpassen aan het EEHRxF-formaat en zelfcertificeren dat ze voldoen aan technische standaarden. Voor kleine GGZ-praktijken kan dit leiden tot een kostbare upgrade.

Patiëntvoorlichting

De AVG vereist dat zorginstellingen patiënten informeren over hun rechten. Dit moet actief en begrijpelijk gebeuren.

Dataregistratie bij de bron

EHDS pusht het principe ‘eenmalig vastleggen, meervoudig gebruik’. GGZ-praktijken moeten zorgen dat gegevens direct correct en volledig worden ingevoerd.

De EHDS verandert de manier waarop kleine GGZ-instellingen zoals die van meneer Bakker gegevens uitwisselen – efficiënter, veiliger en met meer regie voor de patiënt. Maar dit vraagt om actie. ICTRecht staat klaar met juridische checks en praktische ondersteuning. Wil je ook hands-on aan de slag met databeschikbaarheid en implementatie? Volg onze opleiding Zorg & ICT, waarin we praktische tools en inzichten bieden om deze transitie te tackelen. Samen zorgen we dat jouw praktijk klaar is voor de toekomst.