In een tijd waarin artificial intelligence, privacy en cybersecurity dagelijks in het nieuws zijn, viert een van Nederlands meest toonaangevende juridische adviesbureaus op het gebied van digitale technologie haar 20-jarig bestaan. ICTRecht, in 2004 opgericht door Steven Ras, is uitgegroeid van eenmanszaak tot een organisatie met 180 medewerkers. Oprichter en CEO Steven Ras en Chief Knowledge Officer Arnoud Engelfriet vertellen over twee decennia aan digitale juridische innovatie.
Het prille begin: een gat in de markt
"In 2004 was technologierecht nog een nichegebied." vertelt Steven Ras. "Veel advocatenkantoren behandelden ICT-zaken er een beetje bij, maar specialistische kennis was schaars. Ik zag dat bedrijven worstelden met vraagstukken rond software, licenties en internetrecht. Daar lag een kans."
Deze observatie bleek een schot in de roos. Arnoud Engelfriet, die in 2008 bij de organisatie betrokken raakte, vult aan: "We merkten al snel dat er enorme behoefte was aan praktisch juridisch advies over technologie. Niet alleen bij grote bedrijven, maar juist ook bij kleinere ondernemers die bijvoorbeeld een webshop wilden beginnen." Door actief kennis te delen en samen te werken met brancheorganisaties zoals Thuiswinkel en DCC zette het bedrijf zich snel op de kaart.
Van pionier naar autoriteit
De groei van ICTRecht weerspiegelt de digitale transformatie van Nederland. "Een van onze eerste grote successen was het standaardiseren van ICT-contracten." herinnert Ras zich. "We zagen dat veel bedrijven worstelden met dezelfde juridische uitdagingen. Door onze kennis te bundelen in praktische templates en handleidingen, konden we veel meer ondernemers helpen dan alleen via één-op-één advies." Dit groeide later uit tot de legal tech dienst JuriBlox, waarmee snel documenten op maat te maken waren.
Engelfriet beschouwt de introductie van de AVG in 2018 als een belangrijk kantelpunt: "We hadden al jaren ervaring met privacyrecht, maar de AVG zette alles in een stroomversnelling. Opeens moest élk bedrijf aan de slag met dataprotectie. Onze vroege expertise op dit gebied bleek goud waard."
Vooroplopen in digitale innovatie
De snelle technologische ontwikkelingen vragen om continue aanpassing. "We zijn trots dat we vaak vooroplopen bij nieuwe ontwikkelingen." zegt Ras. "Toen de cookiewet eraan kwam, hadden wij al een team klaarstaan dat binnen een dag een gehele website met concrete adviezen en diensten realiseerde. Nu met AI en de Digital Decade gebeurt hetzelfde. We investeren veel in kennisopbouw en adviestools, zodat we klanten kunnen adviseren over regelgeving die nog in ontwikkeling is."
"Wat ons uniek maakt," vult Engelfriet aan, "is dat we technologie niet alleen begrijpen vanuit juridisch perspectief. We duiken echt in de techniek, zodat we praktische oplossingen kunnen bieden die werken in de echte wereld."
Vooruitblik naar de Digital Decade
Als het gaat om de toekomst, zijn beide heren optimistisch maar realistisch. "De komende jaren worden cruciaal voor de regulering van digitale technologie." voorspelt Ras. "Neem bijvoorbeeld DORA, die de financiële sector dwingt om cybersecurity en IT-risico's structureel aan te pakken. Of de European Accessibility Act, die digitale diensten en producten toegankelijk moet maken voor mensen met een beperking. Dit raakt aan de kern van hoe organisaties hun digitale diensten ontwerpen en aanbieden."
Engelfriet vult aan: "We zien ook baanbrekende wetgeving zoals het European Digital Identity Framework, dat een fundament legt voor digitale identiteiten in Europa. En de Right to Repair Directive, die fabrikanten verplicht producten repareerbaar te maken - ook in digitaal opzicht. Dit zijn ontwikkelingen die de hele digitale economie raken, maar waar nog weinig bedrijven zich op voorbereiden."
Engelfriet ziet een fundamentele verschuiving in het juridische landschap: "De wetgeving in de Digital Decade vraagt om een volledig nieuwe aanpak. Waar we vroeger vaak naar één specifieke wet keken voor een oplossing, zien we nu een complex web van onderling verbonden regelgeving. Een modern connected product moet vaak aan vijf of zes verschillende wetten tegelijk voldoen, die elkaar aanvullen en naar elkaar verwijzen."
Hij illustreert dit met een praktijkvoorbeeld: "Neem een moderne auto met rijassistentie. Die moet niet alleen voldoen aan de traditionele typegoedkeuring, maar ook aan de AI Act voor de bestuurdersassistentie, de Cyber Resilience Act voor digitale beveiliging, én de AVG en Data Act voor de verwerking van sensor- en passagiersgegevens. Compliance met één wet betekent niet automatisch dat het product volledig in orde is."
"Dit heeft verstrekkende gevolgen voor hoe organisaties hun compliance moeten inrichten." vervolgt hij. "Een geïsoleerde aanpak per wet werkt niet meer - je hebt een geïntegreerd raamwerk nodig dat alle relevante wetgeving omvat. Geharmoniseerde technische standaarden worden daarbij steeds belangrijker als praktisch kompas, maar ook die moet je altijd in de bredere juridische context plaatsen. Uiteindelijk draait het om het waarborgen van Europese fundamentele rechten en waarden in de digitale transformatie."
Lessen uit twee decennia
Terugkijkend op 20 jaar ICTRecht, wat is de belangrijkste les? "Blijf vooruitkijken, maar wees selectief in welke trends je volgt." zegt Ras beslist. "In technologierecht staat niets stil. Wat vandaag als revolutionair wordt gezien, kan morgen een voetnoot in de geschiedenis zijn." Hij illustreert dit met recente voorbeelden: "Twee jaar geleden investeerden grote technologiebedrijven miljarden in de metaverse, en vroegen klanten ons massaal om juridisch advies over virtual reality en digitaal vastgoed. Nu is die hype grotendeels vervlogen. Hetzelfde zagen we eerder met blockchain - na de initiële explosie van interesse blijft deze technologie vooral relevant voor cryptovaluta, met enkele specifieke toepassingen in bijvoorbeeld supply chain management."
"De kunst is om door de hype heen te kijken en te focussen op de onderliggende juridische vraagstukken die blijvend relevant zijn." vult Engelfriet aan. "Bij de metaverse ging het uiteindelijk om bekende thema's als digitale identiteit, eigendomsrechten en aansprakelijkheid in online omgevingen. Die expertise is nog steeds waardevol, ook nu de technologie een andere vorm aanneemt. Het gaat er niet om de nieuwste buzzwords te volgen, maar om te begrijpen welke fundamentele juridische uitdagingen nieuwe technologieën met zich meebrengen."
De digitale transformatie kan niet zonder recht
Met het oog op de toekomst benadrukt Ras de fundamentele rol van juridische expertise in digitale innovatie: "De digitale transformatie kan niet zonder degelijk juridisch fundament. Het is deze overtuiging die ICTRecht al twee decennia drijft. Een stevige juridische basis geeft organisaties het vertrouwen om te innoveren en de vruchten te plukken van digitalisering."
Deze aanpak heeft ICTRecht gebracht van een bescheiden start in 2004, gericht op hostingproviders en webwinkels, tot een toonaangevende speler met vestigingen in Amsterdam, Groningen, Maastricht, Enschede en Eindhoven. "Maar onze missie blijft onveranderd." besluit Ras. "We willen dat iedereen kan profiteren van de kansen die digitalisering biedt. Door onze betrokkenheid bij klanten en oprechte interesse in hun werk, zetten we samen cruciale stappen in de digitale transformatie - of het nu gaat om het bedrijfsleven, de gezondheidszorg of de overheid. Want uiteindelijk draait het om het creëren van een digitale toekomst die werkt voor iedereen."
Benieuwd wat ICTRecht voor jouw organisatie kan betekenen? Neem gerust contact met ons op om de mogelijkheden te bespreken.
